Σπ. Λαβδιώτης, 17 Σεπ. 2018

       «Το μόνο πράγμα που έχουμε να φοβηθούμε είναι ο ίδιος ο φόβος». Η περίφημη αυτή ρήση ειπώθηκε από τον Φραγκλίνο Ρούσβελτ στην εναρκτήρια ομιλία της ορκωμοσίας του στα βάθη της Μεγάλης Κρίσης (Great Depression) της δεκαετίας του 1930. ^[1] Αποτελούσε το προοίμιο της εμψύχωσης του αμερικανικού λαού για να αντιμετωπίσει τις εξαιρετικά δυσχερείς οικονομικές συνθήκες, με δεκατρία εκατομμύρια ανέργους στους δρόμους χωρίς κοινωνική ασφάλιση, με τα λουκέτα των επιχειρήσεων και τον αφανισμό ολόκληρων περιουσιών λόγω της κατάρρευσης του 40% του τραπεζικού συστήματος της χώρας.

       Επίσης, σηματοδότησε την αποφασιστικότητα του Ρούσβελτ για την επικείμενη σύγκρουση με το τραπεζικό κατεστημένο. Αυτό ήταν υπαίτιο για το κραχ της Wall Street, με την κατακλυσμική πτώση 90% του δείκτη Dow Jones, που οδήγησε σε πολλαπλές χρεοκοπίες τραπεζών και το ξεκλήρισμα των καταθέσεων, που τον ώθησε να πει το αλησμόνητο:

«οι πρακτικές των ασυνείδητων αργυραμοιβών είναι καταδικασμένες στο δικαστήριο της κοινής γνώμης κι έχουν απορριφτεί από τις καρδιές και τη σκέψη των ανθρώπων. Αυτοί δεν έχουν όραμα και όπου δεν υπάρχει όραμα οι άνθρωποι πεθαίνουν». ^[2]

        Μετά το πέρας της ομιλίας του, ο Ρούσβελτ με απαράμιλλο θάρρος πολιτικού ανακοίνωσε το πρώτο έκτακτο μέτρο της κυβέρνησής του, που ήταν το κλείσιμο όλων των τραπεζών και των επενδυτικών εταιριών στην επικράτεια, έκτοτε γνωστό ως Bank Holiday. Με το ξεκίνημα της Δευτέρας 6 Μαρτίου 1933, όλες οι χρηματοοικονομικές δραστηριότητες της χώρας πάγωσαν και οι πιστωτικοί οργανισμοί ανέστειλαν τις εργασίες τους, συμπεριλαμβανόμενης της Wall Street, μέχρι νεωτέρας κρατικής εντολής. Την ίδια περίοδο οι αξιωματούχοι του Υπουργείου Οικονομικών μαζί με τους νομοθέτες του Κογκρέσου, εργαζόμενοι πυρετωδώς συνέταξαν τον Τραπεζικό Νόμο Έκτακτης Ανάγκης (Emergency Banking Act). Η νομοθεσία οριστικοποιήθηκε την 9η Μαρτίου και ψηφίσθηκε την ίδια μέρα από το Κογκρέσο μέσα σε μια ατμόσφαιρα έντονων συναισθημάτων. ^[3]

       Ο Τραπεζικός Νόμος Έκτακτης Ανάγκης, εκχώρησε το δικαίωμα στον πρόεδρο των ΗΠΑ να κηρύξει τη χώρα σε κατάσταση ανάγκης και του παρέσχε τη δυνατότητα άμεσου ελέγχου της εθνικής οικονομίας. Τα πιστωτικά ιδρύματα τέθηκαν υπό τον απόλυτο έλεγχο του Υπουργείου Οικονομικών και επιτράπηκε να αποκηρύξουν τα χρέη τους. Εξουσιοδοτήθηκε η Ομοσπονδιακή Τράπεζα (Federal Reserve) να χορηγεί απεριόριστα ποσά νομίσματος σε όσες τράπεζες ξανάνοιγαν, παρέχοντας 100% ασφάλιση στις καταθέσεις. Και επέτρεψε τις τράπεζες – μέλη του συστήματος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας – να μετατρέπουν τα ομόλογα της αμερικανικής κυβέρνησης σε μετρητά στην ονομαστική τους αξία (par value).

       Ως επακόλουθο, όταν ξανάνοιξαν οι τράπεζες στις 13 Μαρτίου, προς ανακούφιση όλων, οι καταθέτες στέκονταν στις ουρές με μετρητά και χρεόγραφα στα χέρια για να τα καταθέσουν στους λογαριασμούς των τραπεζών. Δύο μέρες αργότερα, με το άνοιγμα, η «μεγάλη κυρία», η Wall Street, κατέγραψε ημερήσιο ρεκόρ ανόδου με τον δείκτη Dow Jones να κερδίζει 15.3 % στο κλείσιμο, προδικάζοντας την άφιξη καλύτερων ημερών. Οι καλύτερες μέρες θα έρθουν με το πρόγραμμα «των πρώτων 100 ημερών» του FDR, όρου που απέκτησε συμβολική σημασία για την αποτίμηση του αρχικού έργου μιας νέας κυβέρνησης.

       Το ερώτημα είναι εύλογο. Σε μας γιατί δεν ήρθαν καλύτερες μέρες ; Η Ελλάδα – παρά τα πακέτα «διάσωσης» και τα «φιλικά προς την ανάπτυξη» προκρούστεια μέτρα λιτότητας που επιβλήθηκαν – συνεχίζει να μαστίζεται από την ανεργία και ο κόσμος της υποφέρει μέσα στη δυστυχία και την απόγνωση, χωρίς ορατό φως στο τέλος του τούνελ.

       Ακολουθεί συνοπτική απάντηση. Πρώτον, η Ελλάδα δεν έχει πολιτικό ηγέτη της εμβέλειας του Ρούσβελτ. Δεύτερον, δεν έχει το δικαίωμα να κόψει εθνικό νόμισμα για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες της οικονομίας και να ανακεφαλαιοποιήσει τις χρεοκοπημένες τράπεζές της. Το ευρώ είναι ένα ξένο νόμισμα, η χώρα το δανείζεται με τόκο, και η κυβέρνηση δεν μπορεί να εκδώσει το χρέος της στο δικό της νόμισμα. Ως συνέπεια, γίνεται έρμαιο των διαθέσεων των αδηφάγων διεθνών αγορών χρήματος. Τρίτον, δεν έχει τη δική της κεντρική τράπεζα- η Τράπεζα της Ελλάδος, διατηρεί μεν το όνομα, αλλά είναι ανεξάρτητη αρχή και υπακούει μόνο στις εντολές και κατευθυντήριες γραμμές της ΕΚΤ. Επομένως, δεν μπορεί να εξουσιοδοτηθεί από την κυβέρνηση να διαθέσει απεριόριστα ποσά στις τράπεζες και να ασφαλίσει τις καταθέσεις, όπως έπραξε η Fed επί Ρούζβελτ.

       Η απόφαση της πολιτικής ηγεσίας να απεμπολήσει η χώρα την έκδοση εθνικού νομίσματος έγινε χωρίς περίσκεψη και διορατικότητα, πού θα την οδηγήσει η υπογραφή της Συνθήκης του Μάαστριχτ. Όταν έφθασε η κρίσιμη στιγμή της ένταξης στο ευρώ, όπου τα σημάδια του τραγικού λάθους έγιναν εμφανή, η Ελλάδα αντί να πηδήξει έξω από τη θηλιά του ευρώ, όπως έπραξε η έμπειρη Αγγλία και η Δανία, την έσφιξε στο λαιμό θριαμβολογώντας για το κατόρθωμα με το «είμαστε στον σκληρό πυρήνα του ευρώ»!

       Η ασφυξία θα επέλθει με την κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος. Όμως, αντί οι πολιτικοί να σταματήσουν τη διάσωση με χρήματα των ελλήνων φορολογούμενων, την επιτάχυναν με το βάπτισμα των τεραστίων ζημιών των ‘ελληνικών’ τραπεζών, δημόσιο χρέος. Έτσι, μετονομάστηκε η Τραπεζική Κρίση σε Κρίση Χρέους, καθώς η αθρόα έκδοση κρατικών εγγυήσεων για δάνεια των τραπεζών και η απ’ ευθείας έκδοση ομολόγων από τον ΟΔΔΗΧ συνεχίζονταν με αμείωτους ρυθμούς και μαζί, η διόγκωση του δημοσίου χρέους.

       Ούτως εμφανίστηκε το παράδοξο, η κατολίσθηση της οικονομίας όπου η χώρα οδηγείτο ολοταχώς προς τις πύλες του Άδη, να είναι στενά συνδεδεμένη με τη δραματική αύξηση του δημοσίου χρέους όταν ορκίστηκε η κυβέρνηση Παπαδήμου. Το αξιοσημείωτο είναι ότι η ανάληψη των καθηκόντων του ως πρωθυπουργού της χώρας, δεν συνοδεύτηκε από ομιλία προς τον πληγέντα ελληνικό λαό, απλώς αρκέστηκε στη ψυχρή δήλωση ότι αναλαμβάνει «σε ένα κρίσιμο σημείο για την Ελλάδα». Τόνισε ότι «προτεραιότητες της μεταβατικής κυβέρνησης είναι η επικύρωση του πακέτου «διάσωσης» που συμφωνήθηκε στη Σύνοδο Κορυφής στις 26 Οκτωβρίου και «η υλοποίηση των αποφάσεων που συνδέονται με αυτή». ^[4] Ήτοι, συνεχή μέτρα λιτότητας και ανάληψη των τραπεζικών ζημιών από το κράτος.

       Πόσο πράγματι απέχει η οικονομική φιλοσοφία του Φραγκλίνου Ρούσβελτ, απ’ αυτή του Λουκά Παπαδήμου. Ο πρώτος, βάζει την ευημερία των ανθρώπων, του λαού που εκπροσωπεί, μπροστά, ο δεύτερος, την αμοιβή των πιστωτών στο ακέραιο και την επιβράβευση της κερδοσκοπικής μανίας των τραπεζών, με την αποδοχή ως κάτι το φυσικό, τη μεταβίβαση των ζημιών των τραπεζών στις πλάτες των ελλήνων φορολογουμένων.

       Ως εκ τούτου, δεν είναι απορίας άξιον πως συντάχθηκε για το 2012 ο μεγαλύτερος ελλειμματικός κρατικός προϋπολογισμός της σύγχρονης ιστορίας μας, ^[5] που ψηφίστηκε τις πρωινές ώρες της 7ης Δεκεμβρίου 2011 από την Ελληνική Βουλή. Οι δαπάνες ανέρχονται στα € 170 δις και τα έσοδα μόνο στα € 53 δις. Η χρηματοδότηση των δαπανών του κράτους μέσω δανεισμού περιλαμβάνει € 12.8 δις για πληρωμές τόκων και ένα κονδύλι ύψους €32.1 δις ευρώ για την ανακεφαλαιοποίηση των ‘ελληνικών’ τραπεζών. Το πιο παράξενο, οι βουλευτές του Κοινοβουλίου ψήφισαν και μια πλήρως λευκή σελίδα του προϋπολογισμού (Εισηγητική Έκθεση, αριθμός 124), που αφορά παροχές εγγυήσεων του Ελληνικού Δημοσίου για δάνεια των τραπεζών που θα συναφθούν μέσα στο έτος.

Σπύρος Λαβδιώτης, 17 Σεπτεμβρίου 2018

ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ

1   Από την εναρκτήρια ομιλία του Προέδρου των ΗΠΑ, Franklin Delano Roosevelt (FDR), στις 4 Μαρτίου 1933.

2   Ό.π., Εναρκτήριος ομιλία του Φραγκλίνου Ρούσβελτ.

3   Η ατμόσφαιρα το βράδυ της 9ης Μαρτίου 1933 ήταν χαώδης, καθώς πάνω από 100 νέοι βουλευτές του Δημοκρατικού κόμματος που εξελέγησαν μετά τη σαρωτική νίκη του Ρούσβελτ τον Νοέμβριο του 1932, ήταν αποφασισμένοι να σταματήσουν την αιμορραγία των χρεοκοπιών των τραπεζών που είχε διαχυθεί και στην πραγματική οικονομία. Έτσι το μοναδικό κείμενο του νόμου που κυκλοφόρησε στη Βουλή των Αντιπροσώπων και τη Γερουσία, ψηφίστηκε πριν καν αυτό διαβαστεί. Αργότερα διαβάστηκε φωνακτά από τον Henry Steagall, πρόεδρο της Επιτροπής Τραπεζικών Υποθέσεων, και συντάκτη της περίφημης Νομοθεσίας Glass – Steagall.

4   BBC News, “ Lukas Papademos named as new Greek prime minister”, 10 November 2011

5   Υπουργείο Οικονομικών, Κρατικός Προϋπολογισμός 2012, Νοέμβριος 2011