Ο Γκράμσι ονομάζει «ηγεμονία» την κυριαρχία που ασκεί μια τάξη πάνω στο σύνολο της κοινωνίας

«Πρέπει να εμποδίσουμε αυτό το μυαλό να λειτουργεί, για είκοσι χρόνια», ρέκαξε ο εισαγγελέας-φερέφωνο του φασισμού. Και οι δικαστές-πειθήνιοι δήμιοι της τυραννίας καταδίκασαν σε 20 χρόνια φυλάκιση τη σκέψη του Αντόνιο Γκράμσι, που τόσο τρόμαζε τους μελανοχίτωνες «αγγέλους» του ερέβους.

Μέθοδος «κλασική» και πανάρχαιη: μη μπορώντας να πολεμήσουν τη Σκέψη με την (ανύπαρκτη) σκέψη τους, προσπαθούν να τη φιμώσουν ή να την εξοντώσουν. Η εκδικητή ειρωνεία (το ίδιο «κλασική») είναι πως η σκέψη επιζεί πολύ πέρα απ’ το αιχμάλωτο σώμα.

Και, στην περίπτωση του Γκράμσι, η σκέψη του ―όχι 20, αλλά 50 χρόνια μετά την καταδίκη του, 40 χρόνια μετά το θάνατό του― απλώνει όλο και πιο πολύ την αχτινοβολία της, και δίνει όλο και μεγαλύτερο «μέγεθος» στο καχεκτικό σώμα που την στέγαζε. Πολύ περισσότερο: έγινε ένας απ’ τους κορυφαίους οδηγούς της σοσιαλιστικής θεωρίας και πράξης, όχι μόνο στην ιταλική πατρίδα του, αλλά και στον κόσμον ολόκληρο.

Από κατεστραμμένη μικροαστική οικογένεια της Σαρδηνίας, ο Γκράμσι (που γεννήθηκε το 1891) αναγκάστηκε να δουλέψει στα 11 κιόλας χρόνια του, μ’ όλο που ήταν αδύναμος και φιλάσθενος. Στα 13 του θα πάρει την πρώτη γεύση της «κρατικής βίας»: όταν ο στρατός θα κυκλώσει και θα πυροβολήσει τους ανθρακωρύχους της Σαρδηνίας… Ένα χρόνο αργότερα καταφέρνει να ξαναρχίσει τις σπουδές του, που θα τις συνεχίσει, «πεινώντας και κρυώνοντας», στη Φιλοσοφική Σχολή του Τουρίνου (1911). Εκεί θα γνωρίσει τον Τολιάττι και τον Τάσκα, και θα προσχωρήσει στο Σοσιαλιστικό Κόμμα (1914).

(more…)