Σπ. Λαβδιώτης, 15 Φεβρουαρίου 2020

Μέρος 5ο : Η Αλήθεια είναι Επίσημα Έξω: Οι Τράπεζες δημιουργούν Χρήμα από το Τίποτε

Στο προηγούμενο άρθρο, Μέρος 4ο , είδαμε ότι οι ελληνικές τράπεζες ξεκίνησαν μια ριψοκίνδυνη εκστρατεία για την κατάκτηση μεγαλυτέρου μεριδίου της αγοράς με γνώμονα τη μεγιστοποίηση του κέρδους. Υπό την αιγίδα των ευρωπαϊκών αρχών οι οποίες ασπάζονται με ευλάβεια τις αρχές της laissez – faire και είναι υπέρμαχες του αχαλίνωτου καπιταλισμού, επέκτειναν χωρίς σύνεση και περισυλλογή τις δραστηριότητες τους εκτός της ελληνικής επικράτειας στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, σε 16 χώρες!

Το αποτέλεσμα, να κτίσουν μια μεγαλοπρεπή αντεστραμμένη πυραμίδα χρέους που η ευμεγέθη βάση ατενίζοντας τον ουρανό άγγιζε τα € 490 δις περιουσιακών στοιχείων (200 % του ΑΕΠ 2008 της Ελλάδος), στηριζόμενη σε βασικά κεφάλαια € 8 δις περίπου. ⁽¹⁾ Μια σχέση υπερβολική και επικίνδυνη συγκρινόμενη με κριτήριο τις ηνωμένες πολιτείες, όπου ο δανεισμός των τραπεζών σε σχέση με το αεπ 2008 ήταν μικρότερος του 100%. ⁽²⁾ Επικίνδυνη, διότι τα € 480 δις περίπου αποτελούνταν από διάφορα στρώματα χρέους. Κι όταν η πεταλούδα του στροβιλισμού έκανε την εμφάνιση της στον ουρανό της Αθήνας στα τέλη 2008, η πυραμίδα άρχισε να κλυδωνίζεται και τα πρώτα στρώματα χρέους άρχισαν να καταρρέουν. Εξ ου και η ενίσχυση των € 28 δις με το νόμο 3723/2008.⁽³⁾

Εδώ χρειάζεται μια μικρή επεξήγηση, γιατί το θέμα γίνεται επίκαιρο αφού τη στιγμή που γράφονται αυτές οι λέξεις, ο Υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας έκανε την απίστευτη δήλωση : «Οι τράπεζες πλήρωσαν το μάρμαρο της κρίσης».⁽⁴⁾ Αυτή και εάν δεν είναι έκτατη είδηση!! Δεν απέμεινε πλέον ούτε μια τσίπα ντροπής στους έλληνες πολιτικούς. Τους υπαίτιους της μεγαλύτερης οικονομικής καταστροφής της σύγχρονης Ελλάδας τους μετέτρεψαν από θύτες σε θύματα! Έτσι, επανέρχεται στη μνήμη μας η δήλωση του πρώην διοικητή της Τράπεζας της Αγγλίας Mervyn King: «επί χρόνια η Ελλάδα έχει υποφέρει από ανίκανες και διεφθαρμένες κυβερνήσεις».⁽⁵⁾

Ωστόσο, η αναληθής δήλωση του Υπουργού Οικονομικών δεν μας εκπλήσσει, απλώς μας στεναχωρεί, διότι επαληθεύει την αναφορά του Paul Porter, επικεφαλής της αμερικανικής αποστολής οικονομικής βοηθείας της Ελλάδος, στην Έκθεσή του το 1947, που αφορούσε την πολιτική, οικονομική και κοινωνική κατάσταση της χώρας μας: ⁽⁶⁾

Εδώ δεν υφίσταται κράτος σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα. Αντ’ αυτού υπάρχει μια χαλαρή ιεραρχία ατομιστών πολιτικών, μερικοί από τους οποίους είναι χειρότεροι από άλλους, που είναι τόσο απασχολημένοι με τον προσωπικό τους αγώνα για εξουσία, ώστε δεν έχουν τον χρόνο να αναπτύξουν οικονομική πολιτική, ακόμη και αν υποθέσουμε ότι είχαν την ικανότητα… Απ’ ό, τι μπόρεσα να διαπιστώσω, η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει καμιά άλλη πολιτική πρακτική από το να εκλιπαρεί για ξένη βοήθεια ώστε να διατηρηθεί στην εξουσία… στόχος της είναι να χρησιμοποιήσει την ξένη βοήθεια ως μέσο για τη διαιώνιση των προνομιών μίας μικρής κλίκας εμπόρων και τραπεζιτών, οι οποίοι αποτελούν την αόρατη εξουσία στην Ελλάδα.

Εμφανώς, το πολιτικό σκηνικό στη χώρα μας παρά το πέρασμα 73 ετών δεν έχει διόλου αλλάξει. Έτσι, συνεχίζουμε ολοταχώς με την πεταλούδα του στροβιλισμού και των χαοτικών συστημάτων που διέπουν τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Το αίτιον, η μόχλευση (leverage) των βασικών κεφαλαίων των τραπεζών μέσω του μηχανισμού δημιουργίας του χρήματος από λεπτό αέρα. Ο δείκτης μόχλευσης (leverage ratio) ⁽⁷⁾ των ελληνικών τραπεζών μετά την πτώχευση της Lehman Brothers και το πάγωμα της διατραπεζικής αγοράς είχε φθάσει σε επίπεδα συναγερμού. Διότι τα βασικά ή ίδια κεφάλαια δεν συνιστούν συμπαγή βάση αλλά πολύ ρευστή. Αυτός είναι ο λόγος που ένα μέρος της κρατικής ενίσχυσης των € 28 δις απαρτίζετο από προνομιούχες μετοχές αξίας € 5 δις. Έτσι ώστε να ενδυναμωθεί η κεφαλαιακή βάση των ελληνικών τραπεζών και ο δείκτης μόχλευσης να μειωθεί από 60:1 σε 37: 1 σχέσης χρέους προς ίδια κεφάλαια.

Όπως βλέπουμε υπάρχει μια ευαίσθητη εξάρτηση της ανάληψης τραπεζικού χρέους και της κεφαλαιακής βάσης η οποία απεικονίζεται με τον δείκτη μόχλευσης. Οι τράπεζες είναι μεταξύ των πιο μοχλευμένων οργανισμών και αναλαμβάνουν υπερβολικό χρέος, διότι σε ευοίωνο οικονομικό περιβάλλον και ξάστερους ουρανούς, όταν μπορείς να δημιουργείς χρήμα από το τίποτε το επακόλουθο είναι η μεγάλη κερδοφορία. Ιδίως, δεν ανησυχείς από υπερβολικό δανεισμό, διότι στο πίσω μέρος του μυαλού σου είναι η σκέψη, εάν επέλθει η συμφορά και χρεοκοπήσεις, υπάρχει η ‘σιωπηρή’ εγγύηση του κράτους ότι θα σε διασώσει (moral hazard) « ηθικός κίνδυνος» ⁽⁸⁾ και τα ‘σπασμένα’ θα τα πληρώσει ο φορολογούμενος.

Όταν δόθηκε το «κλειδί του επίγειου παραδείσου» στις τράπεζες για τη δημιουργία του 8ου Θαύματος, της δημιουργίας χρήματος ex nihilo, δεν είχε γίνει κατανοητό τι είδους χρηματοπιστωτικό σύστημα θα δημιουργούνταν μακροπρόθεσμα για την εξυπηρέτηση της κοινωνίας. Να επωμίζεται ο λαός τις ζημιές, «το μάρμαρο», εάν η κερδοσκοπική μανία των αμφιλεγόμενων δανειοδοτήσεων αποτύγχαναν; Φαίνεται δεν είχαν αντιληφτεί οι πολιτικοί μας ότι οι τράπεζες δεν δανείζουν τις καταθέσεις των πελατών τους. Γιατί εάν αυτό πράγματι συνέβαινε, δηλαδή εάν οι τράπεζες ως απλοί διαμεσολαβητές ανακύκλωναν τις υπάρχουσες αποταμιεύσεις και τις μεταμόρφωναν σε δάνεια τότε δεν θα υπήρχε αύξηση της προσφοράς του χρήματος, πλην της εισροής κεφαλαίων από ένα θετικό διεθνές ισοζύγιο πληρωμών.

Ως αποτέλεσμα η συμφορά δεν άργησε να έρθει, η μεγαλοπρεπή πυραμίδα χρέους άρχισε να καταρρέει και θρήνος και κοπετός ξέσπασε όχι μόνο στην Αθήνα, καθώς το ΧΑΑ άρχισε τα επανωτά limit down, αλλά και σε όλη την ελληνική επικράτεια. Σχεδόν κανείς δεν είχε διανοηθεί ότι το «Φαινόμενο της Πεταλούδας» (Butterfly Effect) και ο καταξιωμένος μετεωρολόγος Edward Lorenz, μαζί με τη θεωρία του Χάους θα είχαν άμεση σχέση με τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Κι όμως έχουν, διότι η συνέπεια του φτερουγίσματος της πεταλούδας συνεπάγεται το φαινόμενο που φέρει το όνομα, «ευαίσθητη εξάρτηση από τις αρχικές συνθήκες». Και οι αρχικές συνθήκες του ελληνικού τραπεζικού συστήματος με μόχλευση – το γάλα της μητέρας για τις τράπεζες – υπερβολική επάνω σε μια λιλιπούτεια κεφαλαιακή βάση ήταν αναμενόμενο το φτερούγισμα της πεταλούδας πάνω από την Αθήνα να προκαλέσει μια συγκλονιστική κατάρρευση της αντεστραμμένης πυραμίδας χρέους.

Φυσικά ή έννοια είναι μεταφορική, η συγκλονιστική κατάρρευση δεν προκλήθηκε από το δυνατό φτερούγισμα της πεταλούδας είτε έγινε πλευρικά είτε οριζόντια πάνω από την Αθήνα, αλλά από την αφροσύνη, τη φιλαργυρία, δολιότητα και κατά τον Keynes από την «πνευματική ανικανότητα» των τραπεζιτών να κατανοήσουν τα προβλήματά τους. Έτσι το ενεργητικό των τραπεζών θα διαμορφωθεί στο ναδίρ των € 244 δις, ⁽⁹⁾ μια κατακλυσμιαία εξάλειψη € 245 δις από την κορυφή της πυραμίδας. Και μέσα στα συντρίμμια θάφτηκαν τα όνειρα των νέων και το μάρμαρο το πλήρωσε η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού. Σπύρος Λαβδιώτης, Αθήνα 15 Φεβρουαρίου 2020

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ-ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ

1 Βασικά κεφάλαια, είναι συνώνυμο του τραπεζικού κεφαλαίου(bank capital). Αντιπροσωπεύει την αξία η οποία προέρχεται όταν οι υποχρεώσεις (liabilities) αφαιρεθούν από τα περιουσιακά στοιχεία (assets). Στη συνήθη μορφή, αποτελείται από το μετοχικό κεφάλαιο και τα μη διανεμητέα κέρδη.

2 Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα το 2008 οι συνολικές υποχρεώσεις των τραπεζών των ΗΠΑ αντιστοιχούσαν στο 94% του ΑΕΠ. Για την Γερμανία οι υποχρεώσεις των τραπεζών ανέρχονταν στο 135% και για την Γαλλία στο 273% (A. Admati & M. Hellwig, The Bankers’ New Clothes, 2013, p.238).

3 Εφημερίς της Κυβερνήσεως, Αρ. 250Α Ν. 3723 9 Δεκεμβρίου 2008, Ενίσχυση της Ρευστότητας της Οικονομίας για την Αντιμετώπιση των Επιπτώσεων της Διεθνούς Χρηματοπιστωτικής Κρίσης.

4 Athens Voice, Σταϊκούρας: Οι τράπεζες πλήρωσαν το «μάρμαρο της κρίσης», 11 Φεβ. 2020

5 Mervyn King, The End of Alchemy, Little Brown, Abacus edition, 2017, p. 225

6 Paul Porter (1904-75). Αμερικανός δικηγόρος & πολιτικός. Διορίστηκε από τον πρόεδρο Χ. Τρούμαν επικεφαλής της Αμερικανικής Οικονομικής Αποστολής στην Ελλάδα. Συνέταξε την Έκθεση 14/2/1947. Foreign Relations of the United States, 1947, Office of the Historian & Έκθεση Πόρτερ, Βικιπαίδεια. 2

7 Ο δείκτης μόχλευσης είναι η αναλογία συνολικού χρέους που έχει η τράπεζα σε σχέση με τα βασικά ή ίδια κεφάλαια. Υπάρχουν διαφορετικοί δείκτες μόχλευσης, αλλά προς αποφυγή σύγχυσης, θα γίνει χρήση αυτού του δείκτη που υποδεικνύει την ουσιώδη χρηματοοικονομική υγεία μιας τράπεζας.

8 Ο Ηθικός Κίνδυνος, είναι ο κίνδυνος που προκύπτει από πιθανή ανεντιμότητα ενός δανειολήπτη και /ή κερδοσκόπου όταν το εγχείρημά του αποτυγχάνει, αυτός εκουσίως χρεοκοπεί για να γλυτώσει από τα χρέη. Γενικά, η ανάληψη επιπόλαιων κινδύνων όταν γνωρίζεις εκ των προτέρων ότι κάποιος άλλος θα πληρώσει τα κόστη στην περίπτωση που το εγχείρημά σου αποβεί σκέτη καταστροφή.

9 Τράπεζα της Ελλάδος, Επισκόπηση του Ελληνικού Χρηματοπιστωτικού Συστήματος, 11/ 2018, σελ. 17

Πηγή: spiros26.files