Σπύρος Στάλιας, Οικονομολόγος Ph.D/ 21-Δεκ. 2016

Το άρθρο αυτό είναι αφιερωμένο στους βιομηχάνους και σε όσους ανήκουν στον ιδιωτικό τομέα, για να κατανοήσουν ότι η επική ύφεση που έρχεται, δεν θα αφήσει τίποτα όρθιο και φυσικά ούτε αυτούς. Oσο δε, δεν κατανοούν ότι η έξοδος από το ευρώ τους αφορά πρωταρχικά, τότε αυτό σημαίνει ότι δεν θέλουν να διατηρήσουν και να αυξήσουν τον πλούτο τους. Στρουθοκαμηλίζουν. Και στρουθοκαμηλίζουν γιατί η σχέση των πιο πολλών Ελλήνων επιχειρηματιών με το επιχειρείν, είναι παρόμοια με την σχέση Μογγόλου εφοπλιστή με την θάλασσα.

1. Τα κέρδη και το ποσοστό του κέρδους σε μια ιδιωτική κλειστή οικονομία

Ας υποθέσουμε ότι έχουμε μια κλειστή ιδιωτική οικονομία, δηλαδή δεν υπάρχει δημόσιος τομέας αλλά ούτε και εξωτερικός τομέας. Στην οικονομία αυτή ισχύουν δυο λογιστικές ταυτότητες που χρησιμοποιούμε στην απεικόνιση των Εθνικών Λογαριασμών παγκοσμίως.

(1) Υ=C+I

(2) Υ=W+P,

όπου Υ= Εθνικό Εισόδημα, C= Κατανάλωση, I = Επενδύσεις, και W= Μισθοί, P= Κέρδη.

Κατά συνέπεια θα ισχύει C+I =W+P και

(3) P= C+I –W,

δηλαδή τα κέρδη είναι άθροισμα της κατανάλωσης και των επενδυτικών δαπανών μείον οι μισθοί.

H κατανάλωση C έχει δυο πηγές, από τους μισθούς W και από τα κέρδη P. Άρα μπορούμε να γράψουμε ότι C = Cp+ Cw, όπου Cp η κατανάλωση που προέρχεται από τα κέρδη και Cw η κατανάλωση που προέρχεται από τους μισθούς.

Αν υποθέσουμε ότι οι εργαζόμενοι δεν αποταμιεύουν τότε Cw=W και κατά συνέπεια η (3) μπορεί να γραφεί: [ P= C+I –W = Cp+ Cw +Ι –W = Cp+ Cw +Ι –Cw = Cp+I ]

(4) P= Cp+I.

Τι μας λέει η κάπως παράξενη, σε πρώτη ματιά, εξίσωση; Ότι τα κέρδη των επιχειρήσεων ή των καπιταλιστών προέρχονται από την δική τους καταναλωτική δαπάνη και από τις επενδυτικές τους δαπάνες. Και είναι σωστό γιατί οι εργαζόμενοι, ως τάξη, επιστρέφουν τους μισθούς μέσω της κατανάλωσης στις επιχειρήσεις, η δε κατανάλωση των καπιταλιστών επιστρέφει πάλι σε αυτούς ως τάξη.

Με άλλα λόγια οι εργαζόμενοι δαπανούν ότι εισπράττουν, οι δε καπιταλιστές εισπράττουν ότι δαπανούν!

Το ερώτημα που εγείρεται τώρα είναι το εξής. Τα κέρδη καθορίζουν την δαπάνη των καπιταλιστών ή η δαπάνη καθορίζει τα κέρδη τους στην δεδομένη περίοδο; Οι επιχειρήσεις προφανώς δεν είναι δυνατόν να καθορίσουν τα κέρδη τους άλλα την δαπάνη τους, και κατά συνέπεια οι δαπάνες καθορίζουν τα κέρδη.

Την (4) μπορούμε να την γράψουμε:

(5) P –Cp=I. Τι μας λέει αυτή η εξίσωση; Το αριστερό μέρος της εξίσωσης μας λέει ποια είναι η αποταμίευση, τι δεν δαπανούν οι καπιταλιστές, δηλαδή S=I, όπου (S) οι αποταμιεύσεις.

Εδώ έχουμε άλλο ένα ερώτημα. Οι επενδύσεις (I) καθορίζουν τις αποταμιεύσεις (S) ή το αντίθετο; Αφού οι επιχειρήσεις επιλέγουν το τι θα δαπανήσουν, κατά συνέπεια οι επενδύσεις καθορίζουν τις αποταμιεύσεις.

Οι καλοί μελετητές του Μαρξ, ήδη θα έχουν καταλάβει από πού έλκει η παραπάνω παρουσίαση την καταγωγή της, που είναι ταυτόσημη με τα αποτελέσματα της παρόμοιας ανάλυσης του Κέυνς, σύμφωνα με την οποία οι επενδυτικές δαπάνες καθορίζουν το εισόδημα και ότι οι αποταμιεύσεις είναι συνάρτηση του εισοδήματος.

Όλα τα παραπάνω έως εδώ είναι σύμφωνα με την Λογιστική των Εθνικών Λογαριασμών που χρησιμοποιεί κάθε Οικονομία. Συνοψίζοντας, το κέρδος σε μια οικονομία πλήρως ιδιωτική αποτελείται από το άθροισμα της κατανάλωσης των επιχειρήσεων μεταξύ τους και από τις επενδυτικές τους δαπάνες και τα κέρδη καθορίζονται από την δαπάνη όπως και η τελική αποταμίευση.

Πριν προχωρήσουμε πιο κάτω θα πρέπει να εξηγήσουμε ένα σκεπτικό. Αν για την 1^η χρονιά χρησιμοποιήσουμε ένα κεφάλαιο Κ προκειμένου να κάνουμε την τρέχουσα παραγωγή, που σημαίνει παραγωγή καταναλωτικών αγαθών(Cp) και επενδυτικών αγαθών (I), τότε το κεφάλαιο Κ σε κάθε επόμενη παραγωγική περίοδο θα αυξάνεται κατά Ι. ( ** Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πιο κάτω – όπως θα δείτε – λέμε ότι το I είναι και στον αριθμητή και στον παρονομαστή της εξίσωσης).

Ας δούμε τώρα την συμπεριφορά του ποσοστού του κέρδους. Το ποσοστό του κέρδους r = (C_P+ I) / K, όπου Κ είναι το κεφάλαιο της περιόδου που χρησιμοποιήθηκε για την τρέχουσα παραγωγή. Κατά συνέπεια οι επενδύσεις Ι συνεισφέρουν τόσο στο κέρδος όσο και στην αύξηση του κεφαλαίου, αφού (**) είναι και στον αριθμητή και στον παρονομαστή της εξίσωσης και υποθέτουμε επίσης ότι οι επενδύσεις Ι είναι μεγαλύτερες των αποσβέσεων του κεφαλαίου. Ας το δούμε αυτό το θέμα λίγο.

Αν υποθέσουμε ότι C_P= 0, I = 100 για κάθε χρόνο, και οι αποσβέσεις είναι ίσες με το μηδέν. Αν Κ=1000 αρχικά, τότε το ποσοστό του κέρδους, για κάθε επόμενο χρόνο θα είναι 100/1000, 100/1100, 100/1200, 100/1300 κοκ. θα μειώνεται. Για λόγους συνέπειας, αν υποθέσουμε ότι όλη η παραχθείσα υπεραξία επιστρέφει στις επιχειρήσεις, τότε συμπίπτει με τα κέρδη που είναι εκπεφρασμένα σε μια τιμή. Σύμφωνα με τον Μαρξ, η πτωτική τάση του κέρδους θα διαρκέσει, η κρίση θα συνεχιστεί, έως ότου, οι τιμές που συνθέτουν το κεφάλαιο Κ, μειωθούν δραματικά και έτσι το ποσοστό του κέρδους θα αρχίσει να επανακάμπτει και οι επενδύσεις θα αυξηθούν.

Αλλά P= Cp+I (από την σχέση 5). Θα μπορούσε άραγε η κατανάλωση των επιχειρήσεων να αντισταθμίσει και ακόμα να εμποδίσει την πτωτική τάση του κέρδους; Με άλλα λόγια αφού r = (C_P+ I) / K, αν οι καπιταλιστές αύξαναν την καταναλωτική τους δαπάνη Cp περισσότερο από ότι τις επενδυτικές τους δαπάνες, τότε δεν θα μειωνόταν το ποσοστό του κέρδους.

Στα μαθηματικά αυτό φαίνεται εφικτό, άλλα ο Μαρξ χρησιμοποιεί το επιχείρημα, ότι λόγω του ανταγωνισμού, οι επιχειρήσεις θα επανεπενδύσουν οπωσδήποτε προηγούμενα κέρδη, με στόχο να βελτιώσουν την παραγωγικότητα τους, να αυξήσουν την παραγωγή τους και να διατηρήσουν την θέση τους στην αγορά. Φυσικά το επιχείρημα είναι διαφιλονικούμενο, αφού συνιστά επιχείρημα συμπεριφοράς, άλλα δεν παύει να μην είναι συνεπές με την μακροοικονομική αιτιοκρατία, κατά την οποία οι τρέχουσες επενδυτικές δαπάνες καθορίζουν τα συνολικά κέρδη, τα οποία με την σειρά τους δημιουργούν προσδοκίες για τα μελλοντικά κέρδη και για τις μελλοντικές επενδύσεις.

Μένουμε λοιπόν στο συνεπές συμπέρασμα, ότι οι δαπάνες δημιουργούν έσοδα και όχι τα έσοδα δαπάνες. Οι επενδύσεις καθορίζουν τις αποταμιεύσεις, οι αποταμιεύσεις είναι συνάρτηση του εισοδήματος και κατά συνέπεια η κρίση επέρχεται όταν δεν πραγματοποιούνται δαπάνες στην οικονομία.

Στο σημείο αυτό τελειώνει η υπόθεση περί κλειστής ιδιωτικής οικονομίας στην οποία δηλαδή δεν υπάρχει κράτος ούτε εξωτερικές συναλλαγές. Το συμπέρασμα επομένως είναι πως αν σε μια τέτοια οικονομία οι καπιταλιστές δεν κάνουν επενδυτικές δαπάνες τότε η οικονομία αυτή θα καταρρεύσει.

2. Τα Κέρδη και το Ποσοστό του Κέρδους σε μια Σύγχρονη Οικονομία

Ας πάμε τώρα σε μια σύγχρονη οικονομία εισάγοντας στο υπόδειγμα μας τον δημόσιο τομέα και τον εξωτερικό τομέα της οικονομίας. Σύμφωνα με τους Εθνικούς Λογαριασμούς (πιν. 2. Η Ελλάδα με Αριθμούς, ΕΛΣΤΑΤ 2016) ισχύουν οι δυο ταυτότητες:

(1) Y = C + I + G + NX (κατανάλωση + επενδύσεις + κρατικές δαπάνες + [εξαγωγές – εισαγωγές] )

(2) Y = W + P + T

Όπου Y είναι το Εθνικό Εισόδημα , G οι συνολικές κρατικές δαπάνες, T τα φορολογικά έσοδα, NX είναι οι εξαγωγές (Χ) μείον τις εισαγωγές (Μ), W οι μισθοί και P τα κέρδη. Η εξίσωση (1) αναφέρεται στο εθνικό εισόδημα από την πλευρά των δαπανών της οικονομίας ενώ η εξίσωση (2) αναφέρεται στο εθνικό εισόδημα από την πλευρά των εσόδων δηλαδή τα έσοδα της οικονομίας (όχι του κράτους) αποτελούνται από τους μισθούς, τα κέρδη των επιχειρήσεων και από τους φόρους που είναι τα έσοδα του κράτους.

Κατά συνέπεια

(3) C + I + G + NX = W + P + T.

Η κατανάλωση C αποτελείται από την κατανάλωση των καπιταλιστών εκ των κερδών τους Cp, και από τους μισθούς των εργατών Cw. Επομένως C= Cp+Cw. Οι μισθοί W είναι κατανάλωση από μισθούς + αποταμίευση εργατών Επομένως W=Cw+Sw, (μισθοί = κατανάλωση από μισθούς + αποταμίευση εργατών ), όπου Sw η αποταμίευση των εργατών και άρα Sw=W–Cw. Η (3) τώρα μπορεί να γραφεί:

(4) Cp+Cw+ I + G + NX = W + P + T και κατά συνέπεια από την σχέση αυτή προκύπτει ότι:

(5) P= Cp+Cw+ I + G + NX – W – T   ή   P= [ Cp+Cw+ I + G + NX – [Cw + Sw] – T

και έτσι

(6) P= Cp + (G -T) + (I – Sw) + ΝΧ

και το μέσο ποσοστό του κέρδους θα είναι

(7) r = Cp+ (G–T)+(I–Sw)+ ΝΧ / K [δηλαδή r = P/K, = κέρδη / κεφάλαιο περιόδου για τρέχουσα παραγωγή ]

Η εξίσωση (6) μας λέει ότι τα κέρδη είναι επακόλουθο των δαπανών και είναι τόσο πιο αυξημένα όσο πιο μεγάλο είναι το έλλειμμα του κρατικού τομέα (G–T), όσο πιο αυξημένες είναι οι ιδιωτικές επενδυτικές δαπάνες (I–Sw) και όσο πιο αυξημένες είναι οι εξαγωγές, δηλαδή οι δαπάνες τρίτων για τα προϊόντα της ημεδαπής (+NX).

Η εξίσωση (7) μας θέτει το ερώτημα, τι μπορεί να αποτελέσει ανάχωμα στην πτωτική τάση του ποσοστού του κέρδους σε μια οικονομία;

Αλλά ας δούμε πρώτα το συμπέρασμα της εξίσωσης (6) που αφορά στην ποσότητα των κερδών.

Πάλι από τους Εθνικούς Λογαριασμούς γνωρίζουμε ότι, οι Δαπάνες στην οικονομία ισούνται με τα Έσοδα. Με άλλα λόγια C+I+G+NX=C+S+T και κατά συνέπεια (G–T)+(I–S)+(NX)=0  ή  (G-T)+(I–S)+(Χ-Μ)=0. Η τελευταία εξίσωση μας λέει ότι οι δαπάνες του δημόσιου τομέα G μείον τα έσοδα Τ , συν τις επενδυτικές του δαπάνες I μείον τα έσοδα του ιδιωτικού τομέα S, συν τις εξαγωγές μείον τις εισαγωγές θα ισούνται πάντα με το μηδέν.

Δηλαδή δεν είναι δυνατόν και οι τρεις τομείς της οικονομίας να έχουν πλεόνασμα ταυτοχρόνως. Αν ο ένας τομέας της οικονομίας έχει πλεόνασμα τότε θα πρέπει να έχουν έλλειμμα οι άλλοι δυο ή τουλάχιστον ο ένας. Με άλλα λόγια, αν ο κρατικός τομέας επιθυμεί πλεόνασμα, δηλαδή οι φόροι να είναι μεγαλύτεροι από τα έξοδα του, και οι εισαγωγές να είναι μεγαλύτερες από τις εξαγωγές, τότε για να παραμείνει το ΑΕΠ σταθερό ή και να αυξηθεί, θα πρέπει ο ιδιωτικός τομέας κατ ανάγκη να δαπανήσει περισσότερο από τις εισπράξεις του. Άρα ο πλούτος του ενός τομέα στην οικονομία ή δυο τομέων, αποτελεί το έλλειμμα του άλλων δυο ή τουλάχιστον του ενός. Κατά συνέπεια εδώ τίθεται ένας περιορισμός στο όριο της δημιουργίας των πλεονασμάτων. Δεν είναι δυνατόν και οι τρεις τομείς να δημιουργούν πλεονάσματα ταυτοχρόνως.

Επίσης αν οι εξαγωγές δεν είναι μεγαλύτερες των εισαγωγών και αν οι κρατικές δαπάνες δεν είναι μεγαλύτερες των κρατικών εσόδων, τότε η δημιουργία κερδών από τον ίδιο τον ιδιωτικό τομέα δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί. Δηλαδή αν οι δαπάνες του είναι μεγαλύτερες από τις τελικές του εισπράξεις, τότε σε σύντομο χρονικό διάστημα θα βρεθεί υπερχρεωμένος και θα καταρρεύσει.

Τώρα ας θέσουμε το ερώτημα της εξίσωσης (7,ανωτέρω) r= Cp+ (G–T)+(I–Sw)+ ΝΧ / K, ήτοι, τι μπορεί να ανασχέσει την πτώση του μέσου ποσοστού του κέρδους και όχι μόνον αυτό, άλλα να το αυξήσει και να αυξήσει τα κέρδη συνολικά.

Είναι γεγονός ότι σε παγκόσμιο επίπεδο, οι εισαγωγές μείον τις εξαγωγές εξ ολοκλήρου, ΝΧ=0, και άρα βλέποντας την παραπάνω εξίσωση καταλαβαίνουμε ότι μόνο η ικανότητα των Κυβερνήσεων να διατηρούν υψηλά ελλείμματα είναι δυνατόν, και τα κέρδη να διασώζει και να αυξάνει το μέσο ποσοστό κέρδους.

Άλλα και εδώ υπάρχει πρόβλημα που έχει σχέση με την επικυριαρχία της χώρας. Η χώρα έχει ανοικτή οικονομία, έχει ξένο νόμισμα, το ευρώ, και τα επιτόκια της τα ορίζουν οι αγορές.

Έτσι δεν είναι δυνατόν η Κυβέρνηση να επηρεάσει τα κέρδη και το ποσοστό του κέρδους, επειδή (G–T) (δηλαδή συνολικές κρατικές δαπάνες μείον τα φορολογικά έσοδα) θα πρέπει να είναι ίσο με το μηδέν και ακόμα χειρότερα όταν οι φόροι είναι μεγαλύτεροι από τα έξοδα του κράτους δηλαδή το κράτος να έχει πλεόνασμα. Όλα αυτά δημιουργούν το περιβάλλον για την χειροτέρευση των κερδών του ιδιωτικού τομέα αν συνδυαστεί αυτό με έλλειμμα στο ισοζύγιο πληρωμών.

3. Τι πρέπει να γίνει

Η μονή εφικτή λύση λοιπόν για την καθολική σωτηρία όλων μας, άλλα και της βιομηχανίας και του ιδιωτικού τομέα γενικότερα, είναι η επιστροφή στο Εθνικό Νόμισμα το όποιο θα πρέπει να αφεθεί ελεύθερο να διακυμαίνεται.

Τότε το έλλειμμα του δημοσίου τομέα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την αύξηση των κερδών αλλά και για να αυξηθεί το ποσοστό του κέρδους, χωρίς να δημιουργείται πρόβλημα από το χρέος. Μια χώρα που εκδίδει το δικό της Νόμισμα ποτέ δεν πτωχεύει.

Η χώρα μπορεί να δαπανά αβίαστα έως ότου απασχολήσει όλους τους πόρους της οικονομίας έως ότου επιτευχθεί η πλήρης απασχόληση. Κάνοντας αυτό η Κυβέρνηση, αυξάνει την παραγωγική βάση της οικονομίας αλλά και την παραγωγικότητα, έτσι ώστε να αυξάνονται τα κέρδη και το ποσοστό του κέρδους χωρίς να αυξάνεται η αξία του Κ.

Δεδομένων αυτών η ανάκτηση της επικυριαρχίας της χώρας και η επιστροφή στο Εθνικό Νόμισμα ανοίγει νέους δρόμους για την πολιτική από την παραδοσιακή δεξιά έως την αριστερά, που για τα προγράμματα τους θα αποφασίσει ο Κυρίαρχος Λαός.

Αλλά τίποτα από τα παραπάνω δεν μπορεί να γίνει αν όλοι δεν ενωθούμε, όλες οι τάξεις, σε ένα τεράστιο πατριωτικό κίνημα για την επάνοδο στο Εθνικό Νόμισμα που όλους μας ενώνει.

Η βασική θέση είναι, ότι με το Εθνικό Νόμισμα ανοίγουμε δρόμους για μια καλύτερη Κοινωνία υπερήφανων πολιτών, όχι δούλων όπως είμαστε τώρα. Με το Εθνικό Νόμισμα, το τραπεζικό κεφάλαιο και οι δούλοι του ευρώ δεν θα μπορούν να εξουσιάζουν την παραγωγή μας, την απασχόληση, τους μισθούς και τα κέρδη μας. Εμείς οι επικυρίαρχοι θα αποφασίζουμε.

spyridonstalias@hotmail.com

(κατανοώ ότι για του μη μυημένους είναι δύσκολο άρθρο αλλά σας διαβεβαιώ ότι είναι επιστημονικά συνεπές και καλόν είναι να το διαβάσουν οι επιχειρηματίες. Γι’ αυτό ΔΙΑΔΩΣΤΕ ΤΟ ΠΑΝΤΟΥ)