Σπ. Λαβδιώτης, 25 Ιανουαρίου 2020

Μέρος 2ο: Η Αλήθεια είναι Επίσημα Έξω: Οι Τράπεζες δημιουργούν Χρήμα από το Τίποτε

Εξ αιτίας των δραματικών γεγονότων και συνεπειών της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, όπου το τραπεζικό σύστημα κι από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού, Αμερικής και Ευρώπης, κατέρρευσε σαν πύργος από τραπουλόχαρτα, αναζωογονήθηκε το δημόσιο ενδιαφέρον γύρω από τις λειτουργίες και τις μεθόδους των τραπεζών.

Ακόμη και τώρα μετά από μια δεκαετία από την κορυφή της κλιμάκωσης της μεγαλύτερης χρηματοπιστωτικής κρίσης που ο κόσμος έχει δει ποτέ, ⁽¹⁾ καμία χώρα δεν το βρίσκει εύκολο να αποδράσει από την καταστροφή που προκάλεσε η απροσδόκητη – σύμφωνα με την επικρατούσα οικονομική άποψη – συντριβή των τραπεζών το 2008. Πόσο μάλλον η Ελλάδα, όπου οι ευρωπαϊκές αρχές με τη συναίνεση των ελλήνων πολιτικών, χωρίς αιδώ, βάφτισαν τις τεράστιες ζημιές των ‘ελληνικών’ τραπεζών και μέρος ζημιών των τραπεζών χωρών του Ευρωσυστήματος, Ελληνικό Δημόσιο Χρέος. ⁽²⁾

Είναι εύλογο να ταραχθεί ο κόσμος και να θέσει το θεμελιώδες ερώτημα, πώς προήλθε η κατάρρευση των τραπεζών και προκλήθηκε τόση καταστροφή πλούτου, εάν όντως οι τράπεζες είχαν υγιή δομή χρηματοδότησης; Ή μήπως αυτή η ξέφρενη χορήγηση δανείων και κερδοσκοπικών στοιχημάτων σε παράγωγα βασίζονταν σε χρήμα που δημιουργούσαν από λεπτό αέρα (thin air), ή στην κυριολεξία ex nihilo.

Ως εκ τούτου, η πρώτη κεντρική τράπεζα που βγήκε να καθησυχάσει το κοινό και να επεξηγήσει δημόσια το τραπεζικό ‘μυστήριο’ της δημιουργίας του χρήματος στη σύγχρονη οικονομία (2014), ήταν η “old lady”, η ξακουστή Τράπεζα της Αγγλίας. Κι όπως είδαμε με έκπληξη στην προηγούμενη δημοσίευση, υπήρχε ειδικό άρθρο στο ιδρυτικό καταστατικό της αμιγώς ιδιωτικής εταιρίας, το 1694: «Η Τράπεζα έχει το όφελος του επιτοκίου σε όλα τα χρήματα που αυτή δημιουργεί από το τίποτε».

Δύο χρόνια μετά τη δημοσιοποίηση της έκθεσης της Τράπεζας της Αγγλίας που ταρακούνησε το τραπεζικό κατεστημένο και την ορθόδοξη οικονομική θεωρία, θα κάνει την εμφάνιση σε δημόσια θέα το 2016 το σημαντικό και θαρραλέο βιβλίο, Το Τέλος της Αλχημείας (The End of Alchemy) του πρώην διοικητή της, Mervyn King. ⁽³⁾ Μέσα σε αυτό το πόνημα, ο King – επί μία δεκαετία διοικητής της Τράπεζας – μας δίνει με ευθυκρισία τον απολογισμό και εκ των έσω γνώση· όχι μόνο με το τι πήγε στραβά στην παγκόσμια κρίση του 2008, αλλά επίσης τι πήγε λάθος – και συνεχίζει να υφίσταται – με το κυρίαρχο ρεύμα των οικονομικών και της διδασκαλίας τους.

Όσον αφορά τη διαδικασία της δημιουργίας του χρήματος από τις τράπεζες, ο Mervyn King με παρρησία την αποκαλεί «αλχημεία δημιουργίας του χρήματος» και απροκάλυπτα δηλώνει την αποτυχία των κυβερνήσεων να κατανοήσουν το χρήμα :

Στη διάρκεια του 20ου αιώνα, οι κυβερνήσεις επέτρεψαν τη δημιουργία του χρήματος να γίνει το υπό-προϊόν της διαδικασίας της δημιουργίας πίστωσης. Το περισσότερο χρήμα σήμερα δημιουργείται από ιδρύματα του ιδιωτικού τομέα – τράπεζες. Αυτό είναι το πιο σοβαρό τεκτονικό ρήγμα στη διαχείριση του χρήματος στις κοινωνίες μας σήμερα.⁽⁴⁾

Όμως, ο πρώην διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας δεν σταματάει εδώ, αλλά συνεχίζει με την εκπληκτική δήλωση : «οι ανάγκες της Main Street πρέπει να έρθουν μπροστά απ’ αυτές της Wall Street». Και ευγενικά παραθέτει τη φημισμένη ρήση του Thomas Jefferson, που ειπώθηκε τo 1809: «η εκδοτική δύναμη [του χρήματος] πρέπει να αφαιρεθεί από τις τράπεζες και να επανέλθει στο λαό, στον οποίο κανονικά ανήκει».

Είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό ότι ο κύριος συντάκτης της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας ( 1776) και 3ος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Thomas Jefferson, με σθένος πολέμησε τις απατηλές πρακτικές των τραπεζών. Και επισήμανε τους κινδύνους για τον θεσμό της Δημοκρατίας, εάν η έκδοση του νομίσματος πέσει σε ιδιωτικά χέρια με την ακόλουθη δήλωση που είναι επίκαιρη στο ζοφερό περιβάλλον της σημερινής Ελλάδος : «εάν ο αμερικανικός λαός επιτρέψει ποτέ τις τράπεζες να ελέγξουν την έκδοση του νομίσματος, πρώτα μέσω πληθωρισμού και εν συνεχεία μέσω αποπληθωρισμού, οι τράπεζες και οι εταιρίες που θα αναπτυχθούν γύρω απ’ αυτές θα αποστερήσουν το λαό από όλη την περιουσία του, έως ότου τα παιδιά του θα ξυπνήσουν άστεγα στην ήπειρο που οι πατέρες τους έχουν κατοικίσει». ⁽⁵⁾

Η φωνή αγωνίας του Jefferson δεν εισακούστηκε και του King στη σημερινή εποχή δεν φαίνεται προς το παρόν να έχει απήχηση. Όπως και σήμερα έτσι και στη μακρινή εποχή του Jefferson, η διακαής επιθυμία των τραπεζών να μεγιστοποιήσουν το κέρδος τους οδήγησε στην εξάπλωση της διαφθοράς και της απάτης μέσω του περιβόητου wildcat banking. ⁽⁶⁾ Γι’ αυτόν το λόγο ο Jefferson εξέφρασε την αντιπάθεια του σε αμφότερα, την κακοήθεια και την ανεντιμότητα των τραπεζών : « πάντοτε υπήρξα εχθρός των τραπεζών, όχι γι’ αυτές που προεξοφλούν γραμμάτια με μετρητά, αλλά γι’ αυτές που πασάρουν τα δικά τους χαρτονομίσματα σε κυκλοφορία… επειδή αυτές πρόκειται να καταστρέψουν και τα δύο, τη Δημοκρατία και τα άτομα.» ⁽⁷⁾

Το σύστημα των ελεύθερων τραπεζών (free banking) το οποίο μερικές φορές εξομοιώνεται με τις τράπεζες της αγριόγατας (wildcat banking), ⁽⁸⁾ δίνει μια ηχηρή απάντηση πως το χρήμα δημιουργείται από το τίποτε με απίθανες επινοήσεις. Όπως αυτές στη λειτουργία της οικονομίας κατά τη διάρκεια της αποκαλούμενης περιόδου των «ελεύθερων τραπεζικών υπηρεσιών» στις Ηνωμένες Πολιτείες του 19ου αιώνα. Ήταν τότε που επίδοξοι ‘τραπεζίτες’ εγκαθίδρυαν τράπεζες σε απρόσιτα μέρη όπου περιφέρονταν αγριόγατες, σε αδιαπέραστους επαρχιακούς δρόμους ή στα βάθη δασών, που ήταν δύσκολο να υπάρξει πρόσβαση στα γραφεία της τράπεζας στην οποία τα χαρτονομίσματα ήταν πληρωτέα σε κέρματα(specie).⁽⁹⁾ Υπάρχουν τόσες εκπληκτικές ιστορίες για τις απατηλές τους πρακτικές που « η φαντασία ενός τίμιου ανθρώπου ούτε κακά διάνοια μπορεί να συλλάβει τις φοβερές αχρειότητες που είχαν σκαρώσει».⁽¹⁰⁾

Οι τράπεζες ήταν εγκατεστημένες σε απρόσιτες τοποθεσίες, διότι ωφελούντο από την παρεμπόδιση των κατόχων χαρτονομισμάτων τους οι οποίοι ήθελαν να τα εξαργυρώσουν. Και τράπεζες με λιγότερες αποπληρωμές μπορούσαν να κρατήσουν λιγότερα αποθεματικά σε κέρματα και έτσι να αποκομίσουν περισσότερα κέρδη για τους ιδιόκτητες τους. Αυτές ήταν ‘ιδρύματα’ κλασματικών αποθεματικών: τα κέρματα που κρατούσαν αποτελούσαν μόνο ένα μικρό κλάσμα των χαρτονομισμάτων τους σε κυκλοφορία και εάν αυτό υπήρχε. Γι’ αυτό, οι διευθυντές, τα στελέχη, συγγενείς και οι φίλοι τους ήταν οι κύριοι δανειολήπτες. Έτσι, με ένα δάνειο ήταν οι πρώτοι που αποκτούσαν τα χαρτονομίσματα που οι ίδιοι δημιουργούσαν. Μα αυτή είναι εξαπάτηση και δεν συνιστά δημιουργία χρήματος, αλλά αιτία κοινωνικού κακού.

Σπύρος Λαβδιώτης, Αθήνα 25 Ιανουαρίου 2020

ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ-ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

1 Mervyn King, THE END OF ALCHEMY, Little Brown, Abacus edition, 2017, p.16

2 Πως βαπτιστήκαν οι ζημιές των Τραπεζών Δημόσιο Χρέος, 15/10/2017 http://spiros26.wordpress.com

3 Mervyn King, Baron King of Lothbury (1948 – ). Σπούδασε οικονομικά στο King’s College, Cambridge, and Harvard University. Δίδαξε στο London School of Economics και το 1990 έγινε μέλος της Τράπεζας της Αγγλίας. Έγινε επικεφαλής οικονομολόγος το 1991, και διοικητής της στη διάρκεια της περιόδου 2003 – 2013.

4 Mervyn King, THE END OF ALCHEMY, Το Τέλος της Αλχημείας, σελ. 86 2

5 Ellen Brown, The WEB of DEBT, Third Millennium Press, 2007, p. 76

6 Το τραπεζικό σύστημα που είναι πανομοιότυπο σε βιαιότητα και επιθετικότητα μ’ αυτήν της αγριόγατας, όπως οι λύγκες που ζουν μόνο στην βόρειο Αμερική. Οι ιδιωτικές τράπεζες της εποχής εκείνης (1800 -1860) είχαν το θεσμικό δικαίωμα να εκδίδουν το δικό τους χαρτονόμισμα, προνόμιο το οποίο τις επέτρεπε να κάνουν άφθονες αγορές με το χαρτονόμισμα τους και εν συνεχεία να εξαφανίζονται στην άγρια φύση της νέας ηπείρου.

7 Adams – Jefferson Letters, (John K. Galbraith, Money, p. 90).

8 Federal Reserve Bank of Atlanta, Wildcat banking, Banking Panics, and Free Banking in the United States, by Gerald P. Dwyer, visiting scholar and Economics professor at Clemson University, Feb. 1996

9 Τα χαρτονομίσματα που εξέδιδε μια τράπεζα για πληρωμές, όπως οι επιταγές και πιστωτικές κάρτες σήμερα, εξαργυρώνονταν στην ίδια τράπεζα στην ονομαστική τους αξία σε specie, κέρματα χρυσού ή αργύρου, με νόμο. Τα χαρτονομίσματα ήταν υποχρεώσεις της τράπεζας κι όχι των πελατών της, διότι δεν υπήρχε κεντρική τράπεζα και ουδεμία μορφής εποπτεία από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση.

10 Stephen Zarlenga, The Lost Science of Money, American Monetary Institute, 2002, Chapter 16, p.448

Πηγή: spiros26.files