Σπ. Λαβδιώτης, 9 Φεβρουαρίου 2020

Μέρος 4ο : Η Αλήθεια είναι Επίσημα Έξω: Οι Τράπεζες δημιουργούν Χρήμα από το Τίποτε

   Είναι θεμελιώδες να κατανοήσουμε ότι οι εμπορικές τράπεζες δεν παίρνουν τις υπάρχουσες καταθέσεις των αποταμιευτών και τις δανείζουν στους δανειολήπτεςόπως πολλά οικονομικά εγχειρίδια διαιωνίζουν αυτόν τον μύθο ακόμη και σήμερα – αλλά δημιουργούν πιστώσεις και νέο χρήμα ex nihilo. Κι όπως είδαμε στο προηγούμενο άρθρο, αυτή ήταν η ετυμηγορία του πρώην επικεφαλής της Αρχής Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών της Αγγλίας (FSA) και μέλους του Βρετανικού Κοινοβουλίου, Λόρδου Adair Turner.

   Ως προεδρεύων επί μια πενταετία (2008- 2013) της FSA , ο Turner, απέκτησε άμεση εμπειρία στην περίοδο κατάρρευσης και χρεοκοπίας σημαντικών τραπεζών του Ηνωμένου Βασιλείου και είδε με τα ίδια του τα μάτια πως οι τράπεζες δημιουργούν χρήμα. Στην πραγματικότητα την περίοδο της κρίσης, οι Αγγλικές τράπεζες κρατούσαν μόνο £ 1.25 σε αποθεματικά για κάθε £ 100 που εξέδιδαν ως πίστωση, ⁽¹⁾ δηλαδή, μια εξωφρενική μόχλευση χρηματοδότησης 80 φορές υπεράνω των διαθέσιμων κεφαλαίων.

Το αποτέλεσμα αναφέρει ο Adair Turner στο βιβλίο του « Μεταξύ Χρέους και του Διαβόλου» (2016), ήταν να χρειάζονται μείζονος σημασίας τράπεζες της Αγγλίας ‘ενέσεις’ δημόσιων κεφαλαίων για να διασωθούν. Η κυβέρνηση κατέληξε να κατέχει το 85% της Royal Bank of Scotland και 45% της Lloyds Bank Group.⁽²⁾ To παράξενο είναι, τονίζει ο Turner, ότι πριν την οικονομική καταστροφή του κραχ 2007- 2008, από την οποία σιγά – σιγά ανακάμπτουμε, αλλά στην ευρωζώνη είναι ανεμική, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) το 2006 περιέγραψε με λεπτομέρεια πως οι τραπεζικές καινοτομίες έχουν κάνει το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα πιο σταθερό!

   Οι αστοχίες, σφάλματα και λάθη του ΔΝΤ θα φθάσουν στο αποκορύφωμα τους στο Α’ Μνημόνιο της εθνικής υποτέλειας τον Μάιο 2010, όπου τα δρακόντεια μέτρα λιτότητας με τον ευφημισμό «μεταρρυθμίσεις» θα ισοπεδώσουν την ελληνική οικονομία. Από πού να πρωτοξεκινήσει κάποιος. Ότι έπρεπε να γίνει αναδιάρθρωση του χρέους πρώτα – κούρεμα (haircut) των πιστωτών – για να επανέλθει το χρέος σε βιώσιμα επίπεδα; Από τους περιβόητους πολλαπλασιαστές ή ότι οι ιδιωτικοποιήσεις θα επιφέρουν έσοδα € 50 δις, ή την υπεραισιόδοξη πρόβλεψη ότι η ανεργία θα κυμανθεί στο 15% ενώ έφθασε στο 28% και των νέων στο 60%, ένα ασύλληπτο ποσοστό για μια πολιτισμένη κοινωνία.

   Οι Ερινύες έχουν ζώσει το ΔΝΤ για τα καλά και δεν θα το αφήσουν να ηρεμήσει διότι ενήργησε από κοινού με τις ευρωπαϊκές αρχές – και με την σύμπραξη των ελλήνων πολιτικών – με δόλο και πανουργία. Διότι απέκρυψαν από τον ελληνικό λαό και την διεθνή κοινή γνώμη ότι ο σκοπός δεν ήταν η σωτηρία της Ελλάδος από τη χρεοκοπία και να τεθεί σε τροχιά ανάπτυξης, αλλά η σωτηρία των τραπεζών και μαζί, το ευρώ.⁽³⁾ Τα προγράμματα ‘διάσωσης’ καταρτίστηκαν για να σωθούν οι τράπεζες, διότι είχαν δημιουργήσει χρήμα από λεπτό αέρα και κινδύνευαν να καταποντιστούν εάν αρχικά γίνονταν κούρεμα των ελληνικών ομόλογων. Ο λόγος, οι πιστωτές ήταν κατεξοχήν οι ευρωπαϊκές τράπεζες. Ο φόβος της συστημικής κατάρρευσης των τραπεζών ή όπως το ΔΝΤ ονόμασε “spillover effects” και επιδημίας στο χρηματοπιστωτικό σύστημα ήταν η αιτία που παραβίασε τις βασικές του αρχές και συμμετείχε στη ‘διάσωση’ της Ελλάδος.

   Η λιτανεία των απολογιών του ΔΝΤ, με πρόσφατη το 2019⁽⁴⁾  και η παραδοχή ότι τα πακέτα ‘διάσωσης’ απέτυχαν και οι καθυστερήσεις αναδιάρθρωσης του χρέους έσωσαν τις ξένες τράπεζες αντί να σώζουν την Ελλάδα αποτελεί μικρή παρηγοριά για τους Έλληνες. Το δημόσιο χρέος πλέον εκτείνεται μέχρι το 2070, ένα πρωτόγνωρο βασανιστήριο που θυμίζει τη Θεία Κωμωδία του Δάντη όπου οι κοινοτικοί εταίροι – ως ένδειξη ‘αλληλεγγύης’’ αλυσόδεσαν τους Έλληνες πολίτες στο έβδομο πάτωμα της κόλασης μέχρι το τέλος των ημερών τους.

   Το ΔΝΤ γνώριζε ότι οι ελληνικές τράπεζες ήταν εκτεθειμένες σε δάνεια και επενδύσεις υψηλού κινδύνου με τις δραστηριότητες τους να έχουν επεκταθεί εκτός της ελληνικής επικράτειας σε 16 χώρες: από Αίγυπτο, όλες τις χώρες των Βαλκάνιων και Τουρκία και στο βορρά, από Πολωνία, Γερμανία, Λουξεμβούργο και την Αγγλία.⁽⁵⁾  Το χειρότερο, είχαν πληγεί σοβαρά από την διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση, γιατί κι αυτές δημιουργούσαν πιστώσεις από λεπτό αέρα και στα τέλη 2008 ζήτησαν κρατική βοήθεια. Η ελληνική κυβέρνηση, ως γνωστόν, έσπευσε να τις διασώσει με το αρχικό πακέτο των € 28 δις ( 12% του ΑΕΠ), το οποίο τελικά θα διαμορφωθεί στα € 250δις.

   Είναι φυσικό να τεθεί το ερώτημα, μα πώς είναι δυνατόν να συμβεί αυτό το εξωπραγματικό γεγονός; Και όμως είναι. Γιατί οι τράπεζες όταν ανοίγουν τις πόρτες τους, δεν περιμένουν πρώτα το οποιοδήποτε άτομο να εισέρθει στο κατάστημα τους για να καταθέσει χρήματα και εν συνεχεία αυτές να αρχίσουν να τα δανείζουν έξω. Αλλοίμονο εάν ο κάθε διευθυντής υποκαταστήματος όταν εισερχόταν στο γραφείο του να αρχίζει να σταυροκοπιέται να περάσει ο πρώτος καταθέτης για να ξεκινήσει να χορηγεί δάνεια – η πιο επικερδής τραπεζική λειτουργία – για να πάρει κι αυτός το μπόνους του.

   Αυτά, δυστυχώς, μας μάθανε επί δεκαετίες κι αυτή υπήρξε η διδαχή σε περίοπτα πανεπιστήμια και η περιγραφή σε εγχειρίδια από νομπελίστες καθηγητές οικονομικών και, είναι δύσκολο να τα ξεριζώσεις από το μυαλό σου. Γι’ αυτό, δεν είναι εύκολο – ενώ είναι η αλήθεια – όταν πεις «οι τράπεζες δεν δανείζουν τα χρήματά σου, αυτές δημιουργούν νέο χρήμα όταν χορηγούν δάνεια», αμέσως σε κοιτούν περίεργα και απομακρύνονται, ενώ βλέπουν ότι καμία μετακίνηση χρημάτων δεν γίνεται στους λογαριασμούς τους. Πλην ιδίων εκταμιεύσεων, μεταβιβάσεων, εντολών πληρωμής ή ηλεκτρονικής πειρατείας.

   Η Τράπεζα της Ελλάδος, η ανώνυμος πολυμετοχική εταιρία, της οποίας η συντριπτική πλειοψηφία (92%) των μετόχων της παραμένει άγνωστη στον ελληνικό λαό – εν αντιθέσει με την Τράπεζα του Καναδά η οποία είναι κρατική 100% (1938)- μας πληροφορεί ότι το ενεργητικό του ελληνικού χρηματοπιστωτικού συστήματος ανήρχετο στα τέλη 2008 σε € 563 δις.⁽⁶⁾  Εξ αυτού το ενεργητικό (assets) των τραπεζών ανήρχετο στα € 489 δις ή στο 87%. Το παράξενο, η δεξιά πλευρά του ισολογισμού απουσιάζει, δηλαδή το παθητικό (liabilities) είναι αόρατο, οπότε δεν γνωρίζουμε πια είναι η κατανομή υποχρεώσεων και κεφαλαίου. «Γηράσκω δ’ αιεί πολλά διδασκόμενος», το είπε ο Σόλων.

   Η θλιβερή εικόνα θα μετριαστεί όταν οι συντάκτες της Ενδιάμεσης Έκθεσης θα παραθέσουν ποικιλόχρωμα διαγράμματα της διάθρωσης του παθητικού των ελληνικών τραπεζών, όπου απαιτείται μεγεθυντικός φακός για να διακρίνει κάποιος την κατανομή κι εάν έχει αχρωματοψία τα βλέπει όλα μαύρα. Εκεί παρατηρεί ότι τα βασικά κεφαλαία ανέρχονταν στα € 8 δις περίπου τέλη του 2008. Κι αυτό σημαίνει ότι οι «εύρωστες» τράπεζές μας – έτσι τις αποκαλούσαν οι έλληνες πολιτικοί και τα ΜΜΕ- είχαν δημιουργήσει με πιστώσεις και χρήμα από αέρα μια πελώρια αντεστραμμένη πυραμίδα με την κορυφή της στηριγμένη στα € 8 δις βασικών κεφαλαίων και τη θεόρατη βάση των +/- € 480 δις στραμμένη στον ουρανό.

   Με αυτόν τον περίεργο σχηματισμό, η γιγαντιαία πυραμίδα μοχλευμένη σε μια βάση η οποία δεν είναι συμπαγής, αλλά πολύ ρευστή, ανέμενε την πεταλούδα του στροβιλισμού να περάσει. Όταν πέρασε πρώτα από την Νέα Υόρκη ήρθε ο πρώτος κλυδωνισμός τέλη 2008, κι όταν έφθασε στην Αθήνα τέλη 2009, με την αναθεώρηση του δημοσιονομικού ελλείμματος, αναποδογύρισε, και κατέρρευσε παταγωδώς. Η κεφαλαιακή βάση των τραπεζών είτε ήταν € 8 δις ή €18 δις, δεν έχει τόση σημασία, γιατί οι ζημιές ήταν κατακλυσμιαίες και εξανεμίστηκε γυρίζοντας ραγδαία σε βαθύ κόκκινο. Τα στρώματα της πυραμίδας που απαρτίζονταν, από καταθέσεις (πραγματικές) των πολιτών, από πιστώσεις (δάνεια και επενδύσεις), από εκδόσεις ομολόγων, δανεισμό μέσω της διατραπεζικής αγοράς, όλα διαλύθηκαν. Αυτό που απέμεινε είναι ένα μεγάλο ευχαριστώ στο Ελεγκτικό Συνέδριο, που με τις Διαδηλώσεις του έριξε φώς στο μεγαλύτερο οικονομικό δράμα της Ελλάδος από τα τέλη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Σπύρος Λαβδιώτης, Αθήνα 9 Φεβρουαρίου 2020

ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΠΑΡΑΠΟΜΠΩΝ

1 Where Does Money Come From, J.R. Collins, T. Greenham, R.Werner, A. Jackson, 2nd ed. 2012, p.7

2 Adair Turner, “Between Debt and the Devil”, Princeton University Press, 2016 , pp. xi , 2

3 Το Πρόβλημα του Ελληνικού Δημοσίου Χρέους, http://spiros26.wordpress.com

4 International Monetary Fund, 2018 Review of Program Design and Conditionality, May 20, 2019 2

5 Ελληνική Ένωση Τραπεζών, Το Ελληνικό Τραπεζικό Σύστημα το 2009, Ιούνιος 2010, σελ. 62

6 Τράπεζα της Ελλάδος, Ενδιάμεση Έκθεση για τη Χρηματοπιστωτική Σταθερότητα, Δεκ. 2009, σελ. 55

Πηγή: spiros26.wordpress