Σπ. Λαβδιώτης, 22 Φεβ. 2019

Repos: Συμφωνίες Πώλησης και Επαναγοράς

Σκοπός του παρόντος δοκιμίου είναι να ρίξει φως στο ομιχλώδες τοπίο του δημόσιου χρέους που διαμορφώθηκε στον κρατικό προϋπολογισμό του 2015, όπου με εκτενή χρήση repos τα πιστωτικά έσοδα(δανεισμός)^[1] εκτοξεύτηκαν στα 771 δις ευρώ. ^[2]

Ειδικά, η Έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΣ) αναφέρει ότι ‘‘τα πιστωτικά έσοδα παρουσιάζουν αύξηση σε σχέση µε τα προϋπολογισθέντα κατά 675.08 δις ευρώ ανερχόμενα συνολικά στα 771.07 δις ευρώ. Η σηµαντική απόκλιση των πιστωτικών εσόδων από τις προβλέψεις του προϋπολογισµού οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι το Ελληνικό ∆ηµόσιο, δια του Οργανισµού ∆ιαχείρισης ∆ηµοσίου Χρέους (Ο∆∆ΗΧ), προέβη… σε (µη προβλεφθείσα στον προϋπολογισµό) σύναψη πράξεων πώλησης τίτλων µε συµφωνία επαναγοράς µε τους φορείς που µετέχουν στο «κοινό κεφάλαιο ΝΠ∆∆ και Ασφαλιστικών Φορέων» του οποίου η διαχείριση έχει ανατεθεί στην Τράπεζα της Ελλάδος’’.^[3]

Από ό, τι βλέπουμε, με ορθάνοικτα τα μάτια από το σάστισμα, έχουμε μπροστά μας ένα μπερδεμένο κουβάρι να ξετυλίξουμε. Τίθενται πολλαπλά δυσεπίλυτα θέματα. Το ποσό των € 771 δις που καταγράφτηκε αντανακλά πραγματικό δημόσιο χρέος; Εάν ναι, πώς μια χώρα εν μέσω πρωτόγνωρης ύφεσης με Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) 176 δις ευρώ (μείωση της αγοραστικής δύναμης κατά € 67 δις, ή – 28 % από € 243 δις το 2008) να έχει αυτόν τον εξωφρενικό δανεισμό; Η λογική δεν το αντέχει. Πριν την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, όπου επήλθε η συντριβή του τραπεζικού συστήματος, τα πιστωτικά έσοδα του έτους 2008 ανέρχονταν σε € 70 δις. ^[4] Πώς αυτά εξακοντίστηκαν μέσα σε 7 χρόνια στα € 700 δις, μια αύξηση της τάξεως του 1000% !

Η απάντηση θα δοθεί, εν μέρει, από το Ελεγκτικό Συνέδριο, αναφέροντας απλώς ότι «οι συµφωνίες επαναγοράς αποτελούν χρηµατοοικονοµικό εργαλείο, που χρησιμοποιείται από τη διοίκηση προκειµένου να καλύψει τρέχουσες ανάγκες ρευστότητας … αποτελεί βραχυπρόθεσμο εσωτερικό δανεισµό, στον οποίο µετέχουν οι φορείς του ∆ηµοσίου και δεν προσµετράται στο επίσηµο χρέος». Η απάντηση όμως είναι ανεπαρκής. Ουδεμία επεξήγηση ως προς τι είναι αυτά τα repos που προκάλεσαν τον θάνατο της Lehman Brothers στις 15 Σεπτεμβρίου 2008, και πως αυτά λειτουργούν ώστε να μη θανατωθεί και η Ελλάδα, καθώς το δημόσιο προϋπολόγισε πράξεις repos € 44 δις για το 2015, και το ποσό εκτινάχτηκε στα € 694 δις έναντι € 97 δις το 2014 (αύξηση 614.5 %).

Δεν ξέρει κανείς εάν πρέπει να κλαίει ή να γελάει μ’ αυτές τις αποκλείσεις. Αλλά ένα είναι βέβαιο ότι το Ελεγκτικό Συνέδριο έστειλε έγγραφο προς τον Ο∆∆ΗΧ να ζητήσει επεξηγήσεις, τι είναι αυτά τα μυστηριώδη repos και ποιοι είναι οι φορείς του «κοινού κεφαλαίου» οι οποίοι συμμετέχουν στον εν λόγω βραχυπρόθεσμο δανεισμό και, πού διοχετεύτηκε η ρευστότητα που προκλήθηκε από τις συμφωνίες επαναγοράς.

Πλην όμως, το Ελεγκτικό Συνέδριο με δυσφορία δήλωσε ότι «η απαντητική επιστολή του Ο∆∆ΗΧ δεν παρείχε επαρκή πληροφόρηση». ^[5] Αυτό ήταν το έναυσμα που ο φορέας Ελλήνων Συνέλευσις του Αρτέμη Σώρρα μπήκε στο προσκήνιο με το εκκωφαντικό «Αποκάλυψη : Απόκλιση Ισολογισμού του 2015 κατά 614.54 %. Ήτοι: Από 94 δις σε 770 δις ευρώ = Διαφορά 676 δις ευρώ!!! Έχουν ενσωματώσει τα 600 δις ($) της κατάθεσης του Αρτέμη Σώρρα»… Το υπουργείο οικονομικών οφείλει άμεσα να διευκρινίσει τους παράγοντες, που προκάλεσαν την εκτόξευση των πιστωτικών εσόδων σε repos…» ^[6]

Είναι εμφανές από την ανάλυση των πιστωτικών εσόδων του προϋπολογισμού 2015^[7] ότι ο ισχυρισμός της κατάθεσης των 600 δις $ είναι παντελώς αβάσιμος. Κανένα εξωγενές ποσό δεν ενσωμάτωσε το Υπουργείο Οικονομικών στα πιστωτικά έσοδα 2015. Κι αυτό, διότι το ποσό των € 694 δις προέρχεται από έσοδα repos : συμφωνιών πώλησης τίτλων και επαναγοράς που σύναψε το ελληνικό δημόσιο με τους φορείς του γριφώδους «κοινού κεφαλαίου ΝΠΔΔ και Ασφαλιστικών Φορέων» του οποίου η διαχείριση ανατέθηκε στην ανεξάρτητη αρχή, την Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία θεσμικώς δεν λογοδοτεί στις ελληνικές αρχές αλλά ακολουθεί πιστά τις οδηγίες της ΕΚΤ, για να επέλθει πλήρες σκοτάδι.

Παρά τις παραινέσεις του Ελεγκτικού Συμβουλίου προς το Υπουργείο Οικονομικών να παράσχει διευκρινήσεις αναφορικά για τις ‘ιδιαίτερα αυξημένες’ αποκλίσεις των repos, προς εξασφάλιση της διαφάνειας και τήρησης των βασικών αρχών ειλικρίνειας του προϋπολογισμού, οι προσπάθειες κατ’ ουσίαν υπήρξαν μάταιες. Η απάντηση του Υπουργείου ήταν της μορφής του χρησμού της Πυθίας στο μαντείο των Δελφών « ήξεις αφίξεις ουκ εν τω πολέμω θνήξεις»: « Τα δάνεια αυτά [repos] εξοφλούνται εντός του έτους και καταγράφονται στον απολογισµό, αυξάνοντας ισόποσα τόσο τα έσοδα όσο και τις δαπάνες αποπληρωµής τους. Η πρόβλεψη των δανείων δεν είναι δυνατή κατά το χρόνο κατάρτισης και έγκρισης του προϋπολογισμού… το ανεξόφλητο υπόλοιπο όλων των βραχυπρόθεσμων δανείων κατά την 31/12/2015 προσμετράται στο ύψος του χρέους της Κεντρικής Διοίκησης. ^[8]

Κατ’ αρχάς, όπως θα δούμε στη συνέχεια, τα repos, δεν είναι δάνεια αυτού καθ’ αυτού. Είναι συμφωνίες επαναγοράς, ήτοι πωλήσεις χρεογράφων συνδεμένες με την επαναγορά των χρεογράφων σε μια καθορισμένη τιμή, που περιλαμβάνει τον τόκο, σε μια μεταγενέστερη ημερομηνία. Είναι «παρόμοια» των δανείων: ο δανειστής παρέχει μετρητά στον δανειζόμενο και λαμβάνει ως εξασφάλιση (collateral) τα χρεόγραφα του δανειζομένου.^[9] Η διάρκεια ισχύος είναι ‘άκρως’ βραχυπρόθεσμη, συνήθως μιας ημέρας.

Έχουμε όμως πολύ δρόμο μπροστά μας για να επεξηγήσουμε επαρκώς, γιατί τα repos δεν συνιστούν παραδοσιακά δάνεια, γιατί είναι κυρίως δανεισμός μιας ημέρας (overnight) και ιδίως, ποιος είναι ο βασικός λόγος που το ελληνικό δημόσιο έχει προσφύγει αδιαλείπτως σ’ αυτή τη μορφή βραχυχρόνιου δανεισμού μετά το 2013. Καλώς ήλθατε στον σκοτεινό και αδιαφανή κόσμο των repos. Έπεται συνέχεια…

Σπύρος Λαβδιώτης 22/2/2019

Επεξηγήσεις

1 Ο λογαριασμός «πιστωτικά έσοδα» απεικονίζει τον συνολικό δανεισμό του ελληνικού κράτους κατά την διάρκεια ενός έτους. Αυτός περιλαμβάνει τις διάφορες κατηγορίες δανεισμού, βραχυχρόνιου και μακροχρόνιου. Όπως, τα έντοκα γραμμάτια του δημοσίου, κρατικά ομόλογα, δάνεια του μηχανισμού στήριξης, έσοδα από ανταλλαγή κεφαλαίων (swaps), έσοδα από συμφωνίες επαναγοράς (repos), και άλλες μορφές δανείων και κρατικών πιστωτικών διευκολύνσεων μικρότερης οικονομικής σημασίας.

2 Ελεγκτικό Συνέδριο, Έκθεση επί του Απολογισμού, Ισολογισμού και λοιπών Χρηματοοικονομικών Καταστάσεων της Κεντρικής Διοίκησης του Κράτους για το Οικονομικό έτος 2015, 16 Νοεμβρίου 2016.

3 Ό.π., Ελεγκτικό Συνέδριο, Απολογισμός έτους 2015, σελ. 15

4 Έκθεση Ελεγκτικού Συνεδρίου επί του Απολογισμού και Ισολογισμού του Κράτους του 2008, σελ. 11

5 Ό.π., Ελεγκτικό Συνέδριο, Απολογισμός 2015, σελ. 16

6 Γιώργος Βάμβουκας, Καθηγητής Ο.Π.Α. (πρώην ΑΣΟΕΕ), «Τι περιλαμβάνουν τα πιστωτικά έσοδα σε Repos;», Kontranews.gr 28 Φεβρουαρίου 2017

7 Ό.π., Ελεγκτικό Συνέδριο, Απολογισμός του 2015 (σελ. 14-15) στον Πίνακα 1.1.3 – Πιστωτικά Έσοδα Προϋπολογισμού – Κωδικός Αριθμός Εσόδων (ΚΑΕ) 5172: Έσοδα από πώληση τίτλων με σύμφωνο επαναγοράς, εμφανίζονται τα ποσά των προϋπολογισθέντων € 44 δις και των πραγματοποιηθέντων € 694 δις, καθώς και η ανεξήγητη απόκλιση των repos κατά € 650 δις για το οικονομικό έτος 2015.

8 Έκθεση του Υπουργού Οικονομικών (άρθρο 167 παρ. 1 του Ν.4270/2014), Παράρτημα, Έκθεση ΕΣ.

9 Morgan Stanley, Repurchase Agreements, Investment Management, July 31, 2017