Σπ. Λαβδιώτης, 9-9-2018

Μέρος 20ο

    Το δημοψήφισμα του Παπανδρέου για τη δανειακή σύμβαση του PSI των € 130 δις – που επέφερε το τέλος της πρωθυπουργίας του – είχε δημιουργήσει ένα μεγάλο δίλημμα για την Ελλάδα. Ταυτόχρονα έβγαζε στην επιφάνεια ένα μεγαλύτερο φόβο: της μετάδοσης της κρίσης κρατικού χρέους από την Αθήνα και την διάχυσή της σε όλη την Ευρωζώνη.

    Η χώρα η οποία αντιμετώπιζε τον μεγαλύτερο κίνδυνο, που ακούει στο όνομα Ιταλία, ήταν αδύνατον να διασωθεί, « too big to bail-out». Το δημόσιο χρέος της ξεπερνούσε τα € 2 τρις – το 4ο μεγαλύτερο σε μέγεθος στον κόσμο. Κανείς δεν μπορούσε να διασώσει την Ιταλία, όσο σφοδρά το επιθυμούσε, κι αυτό πιθανώς σήμαινε το άδοξο τέλος του ευρώ.

    Όταν ο πρωθυπουργός μας ανακοίνωσε την πρόθεση για δημοψήφισμα, η απόφασή του πυροδότησε μαζικές πωλήσεις στις αγορές ομολόγων της ευρωζώνης και η απόδοση του 10ους ελληνικού ομολόγου αυξήθηκε 16% μέσα σε μια μέρα. Πιο ανησυχητικό, το κόστος δανεισμού της Ιταλίας πλησίαζε σε επίπεδα που θα την ανάγκαζε να ζητήσει εσπευσμένα χρηματοδοτική στήριξη. Κι αυτό θα μπορούσε να πυροδοτήσει όλη την ευρωζώνη, καθώς υπήρχε το συναίσθημα ότι η ελληνική κρίση θα μεταδίδονταν και στην γειτονική Ιταλία.

    Αυτό το συναίσθημα θα γίνει έκδηλο στις Κάννες, όταν προς κατάπληξη όλων των παρευρισκομένων, η Άνγκελα Μέρκελ άρχισε να κλαίει και είπε με μάτια βουρκωμένα «εγώ δεν πρόκειται να αυτοκτονήσω». ^[1] Ήταν η στιγμή που ο Ομπάμα και ο Σαρκοζί είχαν στριμώξει την Γερμανίδα καγκελάριο για να αυξήσει τις γερμανικές εισφορές, το «μεγάλο μπαζούκα» που πίστευαν οι αναλυτές ότι έπρεπε να χρησιμοποιηθεί για να αποτραπούν οι επιθέσεις των κερδοσκόπων και επενδυτών στα ομόλογα της ευρωζώνης.

    Οι προσπάθειες των ηγετών των Ηνωμένων Πολιτειών και της Γαλλίας απέτυχαν να πείσουν την Μέρκελ. Αυτό ήταν το ζενίθ της ευρωπαϊκής κρίσης, όπου θα μπορούσε να εκραγεί η ευρωζώνη λόγω του συστημικού κινδύνου. Οι οικονομικοί επιτελείς και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού, πάντοτε πίστευαν ότι εάν δεν επιλύονταν το οξύ πρόβλημα της Ελλάδος, μια πιθανή έξοδος από το ευρώ θα προκαλούσε ανεξέλεγκτο πανικό στις τράπεζες και τις αγορές χρεογράφων στις χώρες όλης της νότιας Ευρώπης.

    Η αποτυχία στις Κάννες τροφοδότησε με οξυγόνο τη φωτιά της κρίσης και μέσα σε μια εβδομάδα τα επιτόκια των ιταλικών ομολόγων έφθασαν στο 7.5%, ενώ των ελληνικών εκτοξεύτηκαν στο 33%, ένα επίπεδο χωρίς προηγούμενο για μια ανεπτυγμένη χώρα. Μέσα σ’ αυτό το αντίξοο περιβάλλον, αμφότερα τα πολιτικά κόμματα της Ιταλίας και της Ελλάδος επέλεξαν να αντικαταστήσουν την ηγεσία των κυβερνήσεων τους, με μη εκλεγμένους τεχνοκράτες. Στην Ιταλία, πρωθυπουργός επελέγη ο Mario Monti, πρώην ευρωπαίος επίτροπος, στην Ελλάδα, ο Λουκάς Παπαδήμος, πρώην αντιπρόεδρος της ΕΚΤ.

    Ο σχηματισμός κυβέρνησης συνεργασίας στις 11 Νοεμβρίου 2011, τριών κομμάτων, ΠΑΣΟΚ, Νέας Δημοκρατίας και Λαϊκού Ορθόδοξου Συναγερμού, με πρωθυπουργό τον Λουκά Παπαδήμο, χαιρετίστηκε με ανακούφιση από τους έλληνες πολίτες και ξένες κυβερνήσεις. Το βασικό έργο της μεταβατικής κυβέρνησης ήταν η υλοποίηση των αποφάσεων της Συνόδου Κορυφής της 26ης Οκτωβρίου 2011. Κυρίως, η επίτευξη συμφωνίας για τη διενέργεια του PSI και την εξασφάλιση της χρηματοδότησης του πακέτου των € 130 δις. Επίσης, την εφαρμογή των μέτρων για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, που πρώτη φορά θεσπίστηκε από την ΕΕ η ανάληψη των ζημιών τους από στους φορολογούμενους.

    Πολύ αργότερα, ο πρώην επικεφαλής του Eurogroup, Γερούν Νταϊσελμπλουμ, θα δηλώσει δημόσια με ευθυκρισία ότι «χρησιμοποιήσαμε πολλά από τα χρήματα των φορολογουμένων για να σωθούν οι τράπεζες, κι αυτό ήταν λάθος κατά την γνώμη μου». Η πρόσφατη δήλωση του Γερούν που ακολουθεί είναι ακόμη πιο διαφωτιστική : «στο πρώτο πρόγραμμα διάσωσης το 2010 θα έπρεπε να είχαμε υποχρεώσει τους ιδιώτες πιστωτές που είχαν δανείσει τις ελληνικές τράπεζες και το ελληνικό δημόσιο, να καλύψουν μόνοι τους τις ζημιές που είχαν υποστεί. Κάτι τέτοιο όμως δεν έγινε. Αντ’ αυτού, οι εν λόγω πιστωτές – ευρωπαϊκές τράπεζες και διεθνείς επενδυτές – ‘σώθηκαν’ και οι ευρωπαίοι φορολογούμενοι ήταν εκείνοι οι οποίοι κλήθηκαν να πληρώσουν το λογαριασμό».^[2]

    Βεβαίως, ο καθηγητής Paul Craig Roberts – πρώην βοηθός υπουργός Οικονομικών επί προεδρίας Reagan σε πρόσφατο άρθρο του ομιλεί για «Γενοκτονία του Ελληνικού Έθνους».^[3] Όμως, εμείς που είμαστε εν ζωή και βιώνουμε το δράμα δεν το αντιλαμβανόμαστε πλήρως. Όπως και ο πρώην πρωθυπουργός, Λουκάς Παπαδήμος, που ανέλαβε να εκτελέσει την πιο βάναυση, ολέθρια συμφωνία που έχει υπογράψει η χώρα στη σύγχρονη ιστορία της. Πίστευε, αποδεχόμενος την εντολή στην κρίσιμη συγκυρία που βρίσκονταν η Ελλάδα στο χείλος της χρεοκοπίας, η ανάσχεση είναι εφικτή. Η επανάκαμψη της οικονομίας σε τροχιά ανάπτυξης θα επιτευχθεί με την τήρηση της συμφωνίας της 26ης Οκτωβρίου. Η «άτακτη» χρεοκοπία», όπως δήλωσε επιγραμματικά στο διάγγελμά του προς τον ελληνικό λαό, ^[4] θα αποφευχθεί με την υλοποίηση της. Και ανέλαβε για τη σωτηρία της Ελλάδος κι όχι για τον σταδιακό θάνατό της.

    Μια στιγμή όμως. Άτακτη χρεοκοπία! Είναι δυνατόν να συμβεί σε ένα κράτος- μέλος της ευρωζώνης; Η απάντηση είναι ένα ακλόνητο όχι. Δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο εξόδου από το ευρώ. Οι φραστικοί εκφοβισμοί της μορφής, «θα σας πετάξουμε έξω» δεν έχουν ουδεμία υπόσταση είναι απλώς εκφοβισμοί για να τρομοκρατήσουν τις μάζες. Ούτε είναι δυνατόν ένα κράτος – μέλος της ζώνης του ευρώ να εξέλθει εθελοντικώς. Αυτή συνιστά ατέλεια του ευρώ λέει ο καθηγητής Otmar Issinig, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της ΕΚΤ, και εκφράζει τη γνώμη η μη ύπαρξη νομικού πλαισίου εξόδου από το ευρώ ήταν ένα λάθος. Ακόμη, η Ελλάδα θα έπρεπε να είχε αφεθεί να χρεοκοπήσει το 2010 και να είχε επιστρέψει πάλι στη δραχμή. ^[5]

    Εξάλλου, υπήρχε το « Plan Z», το οποίο σχεδίασε με μεγάλη μυστικότητα μια μικρή ομάδα από αξιωματούχους της ΕΕ, της ΕΚΤ, και του ΔΝΤ από τις αρχές Ιανουαρίου 2012. Το σχέδιο Ζ προετοιμάστηκε για να αντιμετωπιστεί η κατάρρευση των ελληνικών τραπεζών και η μετάδοσή της στο Ευρωσύστημα των τραπεζών, σε περίπτωση που η Ελλάδα εγκατέλειπε το ευρώ. Το σχέδιο αποτελείτο από ένα λεπτομερές κείμενο, πως θα ανασυγκροτηθεί η νέα οικονομική και χρηματοπιστωτική υποδομή της χώρας στην μετά Grexit εποχή. Άρα, για τι είδους φανταστικά σενάρια και εφιάλτες για έκτατες χρεοκοπίες της χώρας εμείς συζητάμε;

    Η τραγική ειρωνεία είναι ότι το διάγγελμα Παπαδήμου αντί να εμψυχώσει και να ενθαρρύνει τον ελληνικό λαό, ενέσπειρε τον πανικό αρχίζοντας με τη φράση: « Ελληνίδες, Έλληνες, απευθύνομαι σε σας σήμερα για να σας εκθέσω με απόλυτη ειλικρίνεια την κρίσιμη κατάσταση που βρισκόμαστε και τις επιλογές που έχουμε μπροστά μας. Βρισκόμαστε σε απόσταση αναπνοής από το μηδέν». Ωστόσο, η στυγνή πραγματικότητα καταδεικνύει – όπως θα δούμε στο επόμενο άρθρο- η χώρα είχε ήδη φτάσει στην ώρα μηδέν δύο μήνες πριν, στις 7 Δεκεμβρίου 2011. Όταν επί πρωθυπουργίας του, η Ελληνική Βουλή ψήφισε τον μεγαλύτερο ελλειμματικό προϋπολογισμό που προκαλεί το φόβο και τον οίκτο για τη μοίρα των ελλήνων, για να εκπληρωθούν οι αθέμιτες απαιτήσεις της συμφωνίας της 26ης Οκτωβρίου 2011.

Σπύρος Λαβδιώτης, 9 Σεπτεμβρίου 2018

ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ

1 How the Euro was saved, by Peter Spiegel, Financial Times, May 11, 2014

2 Από συνέντευξη του Νταϊσελμπλουμ στην De Volkskrant, στους Frank Hendrickx και Yvonne Hofs, 3/09/2018, https://www.news247.gr – θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Πέτρο Χασάπη για την υπόδειξη του άρθρου.

3 Paul Craig Roberts Translations : Genocide of the Greek Nation, August 22 , 2018

4 Διάγγελμα Λουκά Παπαδήμα προς τον ελληνικό λαό εν όψει της κρίσιμης ψηφοφορίας στη Βουλή για τη νέα δανειακή σύμβαση και το PSI, 11/02/2012, http://www.tovima.gr

5 Συνέντευξη του καθηγητή του πανεπιστημίου Goethe της Φρανκφούρτης, Otmar Issing – δημοσιεύτηκε στη Central Banking Journal (13-10-2016) και από συνέντευξη που έδωσε στο BBC στις 7 Νοεμβρίου 2016.