Μέρος 8ο : Το SWAP 2001 της Goldman Sachs

του Σπ. Λαβδιώτη, 24-6-2018

Όπως διαπιστώσαμε με πικρία στην προηγούμενη δημοσίευση, «Το Έτος της Στατιστικής Αλχημείας 2009», η Eurostat σε συνεργασία με τον επικεφαλής της ΕΛΣΤΑΤ – κεκλισμένων των θυρών για τα λοιπά μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου¹ παραποίησαν τα πραγματικά στοιχεία της αύξησης του δημοσιονομικού ελλείμματος, επιβεβαιώνοντας έτσι ένα παλιό γνωμικό για τους λογιστές: «τι είναι δύο συν δύο»; Και η περιβόητη απάντησή τους :«Πιο θα επιθυμούσατε εσείς να είναι»;

Κατά παρεμφερή τρόπο, οι ευρωπαϊκές αρχές με τη σύμπραξη της πολιτικής ηγεσίας του τόπου διόγκωσαν αθέμιτα το δημοσιονομικό έλλειμμα του κρίσιμου έτους 2009 κατά € 36 δις (15.4% σε σχέση με το ΑΕΠ). Αθέμιτα, διότι τα €28 δις του ελλείμματος αφορούσαν ιδιωτικό χρέος που προέρχονταν από τις ζημιές των ‘ελληνικών’ τραπεζών τις οποίες υπέστησαν κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008. Ωστόσο, οι ζημιές των €28 δις του τραπεζικού συστήματος αντικαταστήθηκαν με το ισόποσο των €28 δις της παράτυπης ένταξης των νοσοκομειακών δαπανών, του SWAP 2001 της Goldman Sachs, και το μόρφωμα των 17 εταιριών ΔΕΚΟ. Ούτως, οι αρχικές ζημίες των ‘ελληνικών’ τραπεζών τεχνηέντως καλύφθηκαν από «εικονικές» εγγραφές αναδρομικών ποσών της περιόδου 2006-9.

Είναι φανερό, ότι μεθοδολογικά η ενέργεια της Eurostat να πάρει στοιχεία μιας ολόκληρης περιόδου και να τα εντάξει σε ένα έτος, πριν αυτά ελεγχθούν, είναι όχι μόνο αυθαίρετη, αλλά και εσφαλμένη. Διότι, πως θα αξιολογήσεις 17 ΔΕΚΟ στο ακριβές ποσό των € 18.2 δις ευρώ, ή το SWAP 2001 της Goldman Sachs, που όπως θα δούμε πιο κάτω, είναι ένα πολύπλοκο παράγωγο μελλοντικής εκπλήρωσης. Οι ακριβείς όροι του SWAP 2001 είχαν κρατηθεί μυστικοί και ακόμη παραμένουν. Όμως, τους γνώριζε ένα πρόσωπο το οποίο τον Νοέμβριο του 2011 θα γίνει πρόεδρος της ΕΚΤ. Ο Mario Draghi, γνώριζε πολύ καλά τους όρους του SWAP 2001, διότι την περίοδο 2002-2005 ήταν αντιπρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Goldman Sachs International.² Αξίζει λοιπόν να δούμε πως εξελίχτηκε το περιβόητο SWAP.

H ΕΚΤ τον Νοέμβριο 2010, απορρίπτει αίτημα του πρακτορείου Bloomberg³ να του δοθούν εσωτερικά έγγραφα της ΕΚΤ σε σχέση με τα swaps που η ελληνική κυβέρνηση χρησιμοποίησε για να αποκρύψει το ύψος του δημοσίου χρέους. Η ΕΚΤ μέσω του προέδρου της Jean Trichet αρνείται λόγω ‘οξέος κινδύνου’ αναταραχής των αγορών. Τον Δεκέμβριο 2010 το Bloomberg καταθέτει μήνυση κατά της ΕΚΤ, να την πιέσει να αποκαλύψει τα έγγραφα των ελληνικών Swaps με την Goldman Sachs.⁴ Ο λόγος, τα έγγραφα ίσως αποδείξουν ότι υπήρξε σιωπηρή συμπαιγνία (collusion) μεταξύ των ευρωπαϊκών αρχών και Ελλάδος, να αποκρύψουν το πραγματικό ύψος του ελληνικού δημοσίου χρέους, διότι ουδεμία ενέργεια είχε γίνει σχεδόν για μια δεκαετία.

Η Eurostat ισχυρίζεται ότι πληροφορήθηκε για την ύπαρξη του SWAP 2001, που συνυπέγραψε η ελληνική κυβέρνηση με την Goldman Sachs, στις αρχές του 2010. Παραθέτει δε ως αποδεικτικό στοιχείο το ερωτηματολόγιο που έστειλε στις ελληνικές αρχές το 2008, σχετικά με το εάν η κυβέρνηση έχει συμβληθεί σε πράξεις swaps. Ιδού η απάντηση : «το κράτος δεν διαπραγματεύεται σε options [δικαιώματα], σε forwards [προθεσμιακές αγορές], futures [αγορές μελλοντικής εκπλήρωσης] ή FOREX swaps [αγορές παραγώγων ανταλλαγής συναλλάγματος].»⁵

Από την άλλη έρχεται η αντίκρουση της Goldman Sachs μέσω του Gerald Corrigan,⁶ προέδρου της Goldman Sachs Bank USA, ο οποίος δήλωσε ότι « τα σχήματα απόκρυψης του ελληνικού χρέους θα μπορούσαν και θα έπρεπε να είναι πιο διαφανή… είχαν βοηθήσει να μειωθούν σε μέτρια μεγέθη τα επίσημα ποσοστά του ελληνικού χρέους». Και ο Corrigan καταλήγει: «αξιωματούχοι της Goldman συζήτησαν τα swaps με την Eurostat τη χρονική στιγμή που έγιναν.»⁷ Επίσης, η εκπρόσωπος της Goldman Sachs στο Λονδίνο, Fiona Laffan, δήλωσε: «οι συμφωνίες εκτελέστηκαν σύμφωνα με οδηγίες που δόθηκαν από την Eurostat, η στατιστική υπηρεσία της ΕΕ… τα SWAPS ήταν μια από τις διάφορες τεχνικές που πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις χρησιμοποίησαν να εκπληρώσουν τους όρους της Συνθήκης.»⁸

Η απάντηση της Eurostat ήταν σιβυλλική, της μορφής «ήξεις αφίξεις ούκ έν πολέμω θνήξεις», του εξαιρετικά διφορούμενου αυτού χρησμού που κάνει τη διαφορά μεταξύ της ζωής και του θανάτου: ανάλογα με το πού θα μπει το κόμμα. Παρομοίως, με τη διφορούμενη δήλωση της Eurostat « είναι πιθανό η Goldman Sachs να μας ρώτησε για γενικές διευκρινήσεις», αρνούμενη να επεξηγήσει.⁹ Η έκβαση μεταξύ ζωής και θανάτου του σκοπού που επιτελούσε βασίζεται στο «πιθανό». Εάν απαντούσε «ναι» ο σκοπός αποτύγχανε με τελική έκβαση το θάνατο του ευρώ και τον διασκορπισμό τρις ευρώ ζημιών των τραπεζών στο Ευρωσύστημα. Διότι στη ζώνη του ευρώ δεν υφίσταται τραπεζική ένωση με ένα κοινό ταμείο για επιμερισμό των ζημιών.

Αντιθέτως, εάν η Eurostat απαντούσε αρνητικά στον περίοπτο οργανισμό της Goldman Sachs, στον οποίο γαλουχήθηκαν επιφανείς κεντρικοί τραπεζίτες και υπουργοί οικονομικών ποιά θα ήταν η έκβαση; Εάν οι αξιωματούχοι της Goldman είχαν ακράδαντα στοιχεία ότι είχαν ενημερώσει την Eurostat το 2001 και είχε εγκρίνει τη σύναψη της συναλλαγής, όλο το επιχείρημα ότι τα swaps αποκρύφτηκαν από τις ελληνικές αρχές καταρρίπτονταν. Και μαζί, ματαιώνονταν ο ύψιστος σκοπός της διάσωσης της κορωνίδας του νομισματικού συστήματος, το ενιαίο ευρώ.

Πλην όμως, από το 2003 είχε δημοσιοποιηθεί η σύναψη της συμφωνίας του Swap 2001 μεταξύ της Goldman Sachs και της Ελληνικής κυβέρνησης στο Risk Magazine με τίτλο «Αποκαλύφθηκε: Η μεγάλη συμφωνία της Goldman Sachs με την Ελλάδα» – Η Ελλάδα χρησιμοποιεί swaps να πετύχει τους δείκτες χρέους της ΕΕ».¹⁰ Το Risk Magazine, παρέχει πληροφορίες και ανάλυση που καλύπτουν τον χρηματοοικονομικό τομέα, με έμφαση στη διαχείριση κινδύνου και παραγώγων και θεωρείται εξειδικευμένο περιοδικό παγκοσμίως, όμως διέφυγε της προσοχής της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ) και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Μα από τους λογαριασμούς της ΤτΕ και της ΕΚΤ περνάει κάθε χρηματοπιστωτική συναλλαγή και είναι αυτές που γνωρίζουν. Ωστόσο, η κατ’ εξοχήν αρμόδια ΤτΕ απουσιάζει πλήρως από τη saga των swaps της Goldman Sachs.

Η δε ΕΚΤ, ανακάλυψε ξαφνικά μετά την ψήφιση του νόμου 3723/2008 με το πακέτο των € 28 δις για τη διάσωση των ‘ελληνικών’ τραπεζών από το κράτος και της μεταβίβασής του στους φορολογουμένους, ότι τον Απρίλιο του 2009 μέσα στην καταιγίδα της χρηματοπιστωτικής κρίσης «μια πράξη swap εκινείτο παράξενα στη χρηματαγορά».¹¹ Και με μεγάλη έκπληξη ανακάλυψε, αυτό που γνώριζε επακριβώς πριν οκτώ χρόνια, ότι ήταν αυτή που είχε υπογράψει το 2001 η κυβέρνηση Σημίτη με την Goldman Sachs!!

Η Goldman Sachs σε επίσημη ανακοίνωση τον Φεβρουάριο του 2010,¹² βεβαιώνει ότι το 2001 σύναψε με την Ελλάδα swaps για να μειώσει το βάρος του χρέους για την ένταξή της στη ζώνη του ευρώ. Οι συναλλαγές των swaps ήταν συνεπείς με τους κανόνες της Eurostat που ήταν σε ισχύ την περίοδο εκείνη. Η επίπτωση των συναλλαγών των swaps ήταν μικρή και εντός των κανόνων.

Τα swaps¹³ ήταν ανταλλαγής χρέους συναλλάγματος γεν και δολαρίου σε ευρώ (cross currency swaps) που και άλλες χώρες χρησιμοποιούσαν τις διεθνείς αγορές συναλλάγματος για να εκπληρώσουν τις ανάγκες τους σύμφωνα με τα κριτήρια της Συνθήκης του Μάαστριχτ. Οι συναλλαγματικές ισοτιμίες των swaps ήταν off market, ήτοι fictitious (πλασματικές) ή ιστορικές όπως τις αποκάλεσε.

Επιπρόσθετα, η Goldman χωρίς αναφορά στο κόστος ή τη χρονική διάρκεια των swaps, δήλωσε ότι τον Δεκέμβριο 2000 και Ιούνιο 2001 όταν η Ελλάδα είχε πλέον ενταχθεί στη ζώνη του ευρώ σε ηλεκτρονική μορφή, εισήγαγε νέα swaps και αναδιάρθρωσε τα προηγούμενα σε μια ιστορική συναλλαγματική ισοτιμία. Προσθέτοντας ότι οι συναλλαγές μείωσαν το χρέος της Ελλάδος συνολικά με το ποσό των € 2.37 δις και ως ποσοστό του ΑΕΠ, μόνο 1.6 % από 105.3% στο 103.7 %.

Οι συναλλαγές που συμφωνήθηκαν μεταξύ του Οργανισμού Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους (ΟΔΔΗΧ) με την Goldman Sachs, όπως ειπώθηκε, περιελάμβαναν swaps διασταύρωσης τιμών συναλλάγματος (cross currency swaps) μεταξύ ευρώ, γεν και δολαρίου, συνδεδεμένα στο ανεξόφλητο χρέος της Ελλάδος που ήταν σε γεν και δολάριο. Όμως τα swaps αυτά, όπως και η ίδια η Goldman επιβεβαίωσε, συναλλάχθηκαν εκτός αγοράς ‘off market’ κάνοντας χρήση μιας πλασματικής ‘fictitious’ συναλλαγματικής ισοτιμίας. Με άλλα λόγια, δεν χρησιμοποιήθηκαν οι τρέχουσες (spot) τιμές συναλλάγματος μεταξύ του ευρώ, γεν και δολαρίου.

Αντιθέτως, χρησιμοποιήθηκε μια χαμηλότερη ισοτιμία του ευρώ έναντι του γεν και δολαρίου. Η πράξη αυτή οδήγησε σε αναντιστοιχία μεταξύ της τρέχουσας ισοτιμίας του ευρώ και των ξένων νομισμάτων του ελληνικού χρέους. Το αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία μιας προκαταβολής στην Ελλάδα στην αρχή και μια αυξημένη ροή πληρωμής τόκων στην Goldman Sachs κατά την διάρκεια της ζωής του swap. Η προκαταβολική πληρωμή ανήρχετο στο ποσό των € 2.4 δις, και ως συνέπεια το δημόσιο χρέος της Ελλάδος μειώθηκε με το αντίστοιχο ποσό το 2001. Έτσι, επετεύχθη αρχικώς η μείωση του χρέους και η μετακύλησή του στο αβέβαιο μέλλον.

Η αρχική διάρκεια ζωής του Swap 2001 ήταν μέχρι το 2019 και η πρώτη πληρωμή των τόκων του € 2.4 δις δανείου της Goldman προς την Ελλάδα ορίστηκε να γίνει το καλοκαίρι του 2004, μέσα στην πανδαισία των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα. Το ποσό του δανείου μετά από εννέα χρόνια θα αναθεωρηθεί από την Eurostat στα € 2.8 δις το οποίο θα είναι και το τελικό. Αυτό ήταν το ποσό, «€ 2.8 δις» της πολυδιαφημισμένης από τα διεθνή ΜΜΕ, ιδίως τα γερμανικά, απόκρυψης του δημοσίου χρέους μέσω ‘δημιουργικής λογιστικής’ των ελληνικών αρχών, το οποίο έγινε νόμιμα και χωρίς ουδεμία παραβίαση των κανόνων της Eurostat.¹⁴

Τον Αύγουστο του 2005, η σύμβαση του Swap 2001 θα αναδιαρθρωθεί και η ωρίμανση (maturity) του swap θα επεκταθεί από το 2019 στο 2037. Η Goldman θα πωλήσει τα δικαιώματα και υποχρεώσεις της στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος στο ποσό των € 5.1 δις, που ήταν η αγοραστική αξία του swap εκείνη την περίοδο. Ήτοι, το Swap 2001 «ξίνισε», η κυβέρνηση «πήγε για μαλλί και βγήκε κουρεμένη» με μια ζημιά της τάξεως των € 2.3 δις μέσα σε τρία χρόνια. Παρεμπιπτόντως, ο Mario Draghi ήταν επικεφαλής του διεθνούς τμήματος της Goldman Sachs όταν έγινε αυτή η ολέθρια αναδιάρθρωση που στοίχισε εις διπλούν από το αρχικό όφελος.

Το κόστος του Swap 2001 για την ελληνική κυβέρνηση, σύμφωνα με στοιχεία που παραθέτει η κα Γεωργαντά, εκτινάχθηκε στο ποσό των € 21 δις το 2010.¹⁵ Το πώς το swap εξελίχθητε σε αυτή την τραγωδία, δυστυχώς, μέχρι και σήμερα δεν το γνωρίζουμε. Ο λόγος, στην εκδίκαση της μήνυσης που υπέβαλε το Bloomberg που έγινε τον Ιούνιο 2012, η ΕΚΤ είπε στο δικαστήριο ότι «δεν μπορεί να αποδεσμεύσει τους φακέλους γιατί ενδέχεται να αναζωπυρώσουν τις αγορές».¹⁶ Ειδικά, η απάντηση έχει ως ακολούθως : «Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν μπορεί να αποδεσμεύσει τους φακέλους οι οποίοι παρουσιάζουν πώς η Ελλάδα ενδέχεται να είχε χρησιμοποιήσει παράγωγα για να αποκρύψει τον δανεισμό της, διότι η δημοσιοποίηση θα μπορούσε ακόμη να αναζωπυρώσει την κρίση θέτοντας σε κίνδυνο το μέλλον του ενιαίου νομίσματος».

Η απόφαση θα βγει τέλη Νοέμβριου του 2012. Το δικαστήριο αρνείται την πρόσβαση του κοινού στους μυστικούς φακέλους των ελληνικών swaps.¹⁷ Το σκεπτικό, η αποδέσμευση των εγγράφων θα μπορούσε να υπονομεύσει την οικονομική πολιτική μεταξύ της ΕΕ και Ελλάδος. Ήτοι έθεσε την εκδοχή αποσταθεροποίησης και να τεθεί σε κίνδυνο το ενιαίο νόμισμα. Το ίδιο επιχείρημα της ΕΚΤ, για τη μη δημοσιοποίηση τους : « την εκδοχή να θέσει σε κίνδυνο το μέλλον του ευρώ». Το θέμα του μέλλοντος του ευρώ, ο Mario Draghi, θα το θέσει ως το πρωτεύων στην ατζέντα του ένα μήνα αργότερα. Στις 26 Ιούλιου 2012 – παραμονή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων στο Λονδίνο – στην ομιλία του στην Παγκόσμια Επενδυτική Συνδιάσκεψη, χωρίς χρήση γραπτού κειμένου, που εξέπληξε τον προεδρεύοντα, διοικητή της Τράπεζας της Αγγλίας, Mervin King, εκστόμισε το αλησμόνητο: «Η ΕΚΤ θα κάνει οτιδήποτε χρειαστεί για να διατηρήσει το ευρώ. Και πιστέψτε με, αυτό θα είναι αρκετό».¹⁸

Κατά αυτόν τον τρόπο, με το Μακιαβελικό «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα», o πρόεδρος της ΕΚΤ δικαιώνει τη στάση της άρνησης της κεντρικής τράπεζας στη διαφάνεια και ταυτόχρονα εξιλεώνει την Eurostat για την παράτυπη διόγκωση του δημοσιονομικού ελλείμματος της Ελλάδος του 2009. Προέχει ο υπέρτατος σκοπός της σωτηρίας του ευρώ. Το «οτιδήποτε χρειαστεί» – “whatever it takes”- τα λέει όλα. Δεν υπάρχουν πλέον ηθικοί φραγμοί μπροστά στην επίτευξη του «ιερού σκοπού».

Ο ιερός αυτός σκοπός ήταν κεκαλυμμένος επί χρόνια τώρα αποκαλύφθηκε από επίσημα χείλη. Ο Mario Draghi, γνώριζε άριστα πια ήταν η στυγνή πραγματικότητα. Οι ‘ελληνικές’ τράπεζες είχαν χάσει την πρόσβασή τους στην διατραπεζική αγορά και είχαν προβλήματα φερεγγυότητας από έλλειψη κεφαλαίων από το 2009. Όλο το ευρωπαϊκό νομισματικό σύστημα το 2010 ήταν στο όριο της κατάρρευσης. Ούτως, πρώτα έπρεπε να χρηστεί η ατίθαση Ελλάδα αποδιοπομπαίος τράγος από τη στατιστική υπηρεσία της ΕΕ: η χώρα της κακοδιαχείρισης που φέρει όλες τις αμαρτίες της δημοσιονομικής σπατάλης. Ως επακόλουθο, η κρίση να μεταμορφωθεί από χρηματοπιστωτική κρίση – με τη σύμπραξη της πολιτικής ηγεσίας της Ελλάδος – σε δημοσιονομική στα μάτια της διεθνούς κοινότητας, πριν θυσιαστεί η Ελλάδα ως νέα Ιφιγένεια στο βωμό της σωτηρίας του ευρώ.

Ο Κάλχας της σύγχρονης θυσίας θα αντικατασταθεί από την τρόικα, συνοδευόμενη αρχικώς με τα πακέτα ‘διάσωσης’ των € 240 δις, της μεγαλύτερης δανειοδότησης κράτους στην ιστορία. Κι αυτό, διότι τα «κεφάλαια διάσωσης» δεν θα έσωζαν την Ελλάδα από χρεοκοπία ούτε θα την έθεταν σε τροχιά ανάπτυξης, αλλά θα έσωζαν τις τράπεζες του Ευρωσυστήματος και μαζί, το είδωλο, το ευρώ.

Κατά συνέπεια, έχουμε την ηθική και επιστημονική υποχρέωση πριν ο πρωθυπουργός της χώρας προβεί σε επιβεβαίωση ‘εικονικών’ και παράτυπων στατιστικών στοιχείων της Eurostat, που αφορούν το δημοσιονομικό έλλειμμα του 2009,¹⁹ να του υπενθυμίσουμε τη δήλωση του αείμνηστου Κυριάκου Βαρβαρέσου:

«Αι σημεριναί μας δυσχέρειαι δεν οφείλονται εις ανεπάρκειαν υλικών μέσων, οφείλονται εις τας συνήθειας και νοοτροπίες αίτινες… εμφανίζουν την Ελλάδα ως μια χώραν όπου συνδυάζεται η απληστία και η αδιαφορία διά τας ανάγκας του συνόλου αφ’ ενός και φόβος και η απαισιοδοξία δια το μέλλον της χώρας αφ’ έτερου… Εγώ δεν πιστεύω εις την εικόνα αυτήν της πατρίδος μου. Πιστεύω εις μιαν άλλην Ελλάδα, την Ελλάδα των έντιμων, εργατικών και ολιγαρκών Ελλήνων».²⁰

Σπύρος Λαβδιώτης, Αθήνα 24 Ιουνίου 2018

ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ

1   Ζωή Γεωργαντά, Η Παράτυπη ένταξη στο 2009 αξίας SWAP 2001 ίσης με € 5.4 δις. «… αναφέρω επιλογή γεγονότων που στηρίζουν αφενός το συγκεκριμένο ύψος του SWAP που βάρυνε το χρέος και το έλλειμμα, και αφετέρου την ευθύνη του προέδρου της ΕΛΣΤΑΤ που δέχθηκε ερήμην του Συμβουλίου αδιαπραγμάτευτες παρεμβάσεις από την Eurostat και τις Ελληνικές αρχές που παραβίασαν τον Ν3832/2010 όσον αφορά την ανεξαρτησία της ΕΛΣΤΑΤ». Την 8η Οκτωβρίου 2010 θα γίνει η τελευταία συνεδρίαση του επταμελούς Συμβουλίου της ΕΛΣΤΑΤ. Έκτοτε οι αποφάσεις τις Ελληνικής Στατιστικής Αρχής θα λαμβάνονται μόνο από τον πρόεδρο της αρχής μέχρι τον Σεπτέμβριο 2011. Από τη μελέτη, Η Αθέμιτη Διόγκωση του Ελλείμματος 2009 με 9.7 δις ευρώ λόγω νοσοκομειακών οφειλών, του SWAP 2001 και ‘αλληλεγγύης’, 16 Σεπτεμβρίου 2012.

2   Mario Draghi, Curriculum Vitae, European Central Bank.

3   ECB Rejects Request for Greek Swap Files, Citing ‘Acute’ Risks, Bloomberg, 5 November 2010

4   Bloomberg Sues ECB to Force Disclosure of Greece Swaps, Bloomberg, 22 December 2010

5   European Commission – Eurostat, Report on the EDP Methodological Visits to Greece in 2010, pp. 16 -17

6   Gerald Corrigan (1941- ), Πρόεδρος της Goldman Sachs Bank of USA, της μητρικής εταιρίας της Goldman Sachs, από το 2008. Διετέλεσε πρόεδρος του Federal Reserve Bank of New York (1985-1993).

7   Από την κατάθεση του G. Corrigan ενώπιον Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου, Finfacts Ireland, 23- 2- 2010, “Goldman Sachs Banker says Greek debt hiding schemes could and should have been more transparent”.

8   Bloomberg, “Goldman Secret Greece Loan Shows Two Sinners as Client Unravels”, 6 March 2012

9   Ο. π., Bloomberg, Goldman Secret Greece Loan Shows Two Sinners as Client Unravels, 6 March 2012, “It is possible that Goldman Sachs asked us for general clarifications”, Eurostat said, declining to elaborate.

10  Risk.net, derivatives/structured – products, financial management, Revealed: Goldman Sachs’ mega deal for Greece – Greece uses swaps to hit EU debt ratios, by Nick Dunbar, 1 July 2003 3

11  Bloomberg, European Court to Rule Over ECB’S Secret Greek File, « In April 2009 – seven months before the Greek crisis erupted – ECB officials spotted a swap operation in unusual terms”, November 27 2012

12  The Economic Times, Goldman Sachs Confirms Greek Swap Deals, Feb. 22, 2010

13  Τα swaps [swap:ανταλλαγή] είναι συμφωνίες ανταλλαγής χρηματοοικονομικών προϊόντων μελλοντικής εκπλήρωσης μεταξύ των αντισυμβαλλόμενων μερών. Η συμφωνία της ανταλλαγής καθορίζει τις ημερομηνίες πληρωμής, τη ροή των μετρητών (cash flows) στο μέλλον, καθώς και τον τρόπο υπολογισμού τους. Οι ροές του swap ονομάζονται «τα πόδια» (legs) της ανταλλαγής. Τα swaps χρησιμοποιούνται για να μεταβιβάσουν κίνδυνο ή να μεταθέσουν οφέλη ή υποχρεώσεις στο μέλλον. Η φερεγγυότητα των αντισυμβαλλόμενων μερών είναι σημαντική. Ως εκ τούτου, οι συναλλαγές τους προϋποθέτουν την πιστοληπτική αξιολόγηση των σχετικών οίκων (rating agencies), Moody’s, S&P, κ.ά.

14  Ο.π., EUROSTAT, Report on the EDP (Excessive Deficit Procedure) Methodological Visits to Greece in 2010, « The definition of Maastricht debt specifically excludes liabilities in financial derivatives”, σελ. 15

15  Ζωή Γεωργαντά, Η Αθέμιτη Διόγκωση του Ελλείμματος 2009 με € 9,7 δις λόγω νοσοκομειακών οφειλών , του Swap 2001 και ‘αλληλεγγύης’, 16 Σεπτεμβρίου 2012

16 Bloomberg, ECB Tells Court Releasing Greek Swap Files Would Inflame Markets, June 14 2012

17  Bloomberg, ECB Wins Ruling to Deny Access to Secret Greek Swap Files, November 29 2012

18  Mervin King, The End of Alchemy, “The ECB would, he said, ‘do whatever it takes to preserve the Euro. And believe me, it will be enough.”His words reverberated around the world, King states, p. 227

19  Καθημερινή, Τσίπρας στη Welt: «Αναγνωρίζουμε τα στατιστικά του Γεωργίου – Θα καταθέσουμε υπέρ του εάν χρειαστεί» 17 Ιουνίου 2018, http://www.kathimerini.gr/970044/article/eikairothta/politikh/tsipra

20  Κυριάκος Βαρβαρέσος, Έκθεσις επί του Οικονομικού Προβλήματος της Ελλάδος, 1952, Σαββάλας, σελ. 17