του Tom Streithorst , 5-3–2018

Σύγχρονη Νομισματική Θεωρία
Πως πρέπει να σκεφτόμαστε οικονομικά
του Tom Streithorst,

Μετάφραση Σπύρος Στάλιας

Ψηλός, γενειοφόρος, με απαλά καστανά μάτια, ο βετεράνος του κινήματος Occupy Wall Street, ο Jesse Myerson ξοδεύει τις ημέρες του χτυπώντας τις πόρτες στις υποβαθμισμένες γειτονιές της νότιας Ινδιάνας, υπενθυμίζοντας στους ψηφοφόρους τον τεράστιο πλούτο της χώρας τους. Το μήνυμά του, ως συνιδρυτής της προοδευτικής ομάδας Hoosier Action, είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ένα θεαματικά πλούσιο έθνος και ότι μέρος αυτού του πλούτου θα μπορούσε και θα έπρεπε να δοθεί στους φτωχούς κατοίκους της νότιας Ινδιάνας.
‘Οι άνθρωποι έχουν βρεθεί σε μια φοβερή οικονομική κατάσταση και αυτό έχει οδηγήσει στον πνευματικό θάνατο των κοινοτήτων’, μου είπε ο Myerson για τα μέρη στα οποία πηγαίνει. Ο εθισμός στα οπιοειδή είναι κοινός τόπος, όπως και οι αυτοκτονίες. ‘Δεν υπάρχει καλά οργανωμένο κίνημα για τους ανθρώπους να μπορούν να πουν το πρόβλημα τους, εκτός από δικαιολογημένες ξενοφοβικές πρωτοβουλίες’.
Αναφέρει, ότι ο μεγαλύτερος ανταγωνισμός της ομάδας του για τις καρδιές και τα μυαλά των φτωχών κατοίκων της Ινδιάνας, είναι μια λευκή ομάδα που ονομάζεται Παραδοσιακό Εργατικό Κόμμα. ‘Οργανώνονται στις ίδιες γραμμές με εμάς – αυτοί οι ολιγάρχες είναι τύραννοι και μας εκμεταλλεύονται και χρειαζόμαστε ειρήνη και ευημερία – εκτός του ότι οργώνονται με βάση την σπανιότητα των αγαθών. Λένε, οι λευκοί πρέπει να κολλήσουμε όλοι μαζί.’

Αντίθετα, ο Jesse Myerson μου είπε: ‘Εμείς οργανωνόμαστε με βάση την αφθονία των αγαθών, και ότι υπάρχουν αρκετά να περάσουμε, με ελευθερία και αξιοπρέπεια.’
Δεν θα ακούσετε ‘υπάρχουν αρκετά για να πορευτούμε’ στην αμερικανική πολιτική. Οι Ρεπουμπλικάνοι ειδικότερα, επικρίνουν τα προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας για το λόγο ότι θα αυξήσουν το ομοσπονδιακό έλλειμμα, και ορισμένοι προωθούν ριζοσπαστικές νομοθεσίες που θα μειώσουν τις δαπάνες. Οι Δημοκρατικοί αμύνονται μερικές φορές, όπως έκαναν όταν οι Ρεπουμπλικάνοι στήριζαν ένα νομοσχέδιο φόρου ύψους 1,5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Φιλόδοξες προτάσεις που θα κοστίζουν χαμένο χρήμα, όπως το ‘Medicare για όλους’ του Bernie Sanders, είναι συνηθισμένα να τιμωρούνται για το τι θα κοστίσουν. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση έχει ένα έλλειμμα κάθε οικονομικό έτος, αλλά από το 1970, το εθνικό χρέος συσσωρεύτηκε στο ύψος των 20,6 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Όταν ρωτήθηκαν γι αυτό οι ψηφοφόροι, οι περισσότεροι είπαν ότι η χώρα βρίσκεται σε λανθασμένη τροχιά χρέους, και ότι το Κογκρέσο πρέπει να αντιμετωπίσει το ζήτημα.
Ο Myerson όμως δεν ενοχλείται από το έλλειμμα: ‘Είμαστε η πλουσιότερη χώρα στην ιστορία των χωρών, στην ιστορία του πλούτου. Φυσικά μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε’. Και σημειώνει ότι κανείς δεν φαίνεται να ανησυχεί όταν το Κογκρέσο αυξάνει τον προϋπολογισμό του Πεντάγωνου ή αποφασίζει να εισβάλει σε μια μακρινή χώρα.
Η αισιοδοξία του για τις κυβερνητικές δαπάνες οφείλεται στην Σύγχρονη Νομισματική Θεωρία (Modern Monetary Theory, εφ εξής και ΜΜΤ) που λέει ότι ο πανικός μας σχετικά με τα ελλείμματα του προϋπολογισμού είναι παραληρηματικός, ένα παραπλανητικό και αταβιστικό κατάλοιπο του χρυσού κανόνα. Η MMT έχει όλο και μεγαλύτερη επιρροή στα αριστερά, δίνοντας στους προοδευτικούς, όπως ο Myerson, λόγο να πιστεύουν ότι τα ελλείμματα δεν θα πρέπει να εμποδίσουν τις ΗΠΑ να εφαρμόσουν ευρείες κοινωνικές μεταρρυθμίσεις όπως το Medicare για όλους.
Η βασική αρχή της Σύγχρονης Νομισματικής Θεωρίας (ΜΜΤ) φαίνεται προφανής: Κάτω από ένα σύστημα νομισμάτων fiat, μια κυβέρνηση μπορεί να εκτυπώσει όσα χρήματα θέλει. Όσο η χώρα μπορεί να κινητοποιήσει τους απαιτούμενους πραγματικούς πόρους, εργατικού δυναμικού, μηχανημάτων και πρώτων υλών, μπορεί να παρέχει δημόσιες υπηρεσίες. Ο φόβος μας για ελλείμματα, σύμφωνα με την MMT, προέρχεται από μια βαθιά παρεξήγηση της φύσης του χρήματος.
Κάθε πεντάχρονος καταλαβαίνει τα χρήματα. Είναι αυτό που δίνετε στην ωραία κυρία πριν σας παραδώσει τον κώνο παγωτού – ένα αντικείμενο με εγγενή αξία που μπορεί να εξαργυρωθεί με αγαθά ή υπηρεσίες. Μέσω του φακού της Σύγχρονης Νομισματικής Θεωρίας, όμως, ένα δολάριο δεν είναι παρά ένα χρέος που εκδίδεται από την κυβέρνηση των ΗΠΑ, η οποία υπόσχεται ότι θα το δεχτεί πίσω στην πληρωμή των φόρων. Το δολάριο στην τσέπη σας αντιπροσωπεύει ένα χρέος που σας χρωστάει η ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Τα χρήματα δεν είναι ένα κομμάτι χρυσού αλλά μάλλον ένα IOU.
Αυτή η ήπια μεταφυσική διάκριση καταλήγει να έχει τεράστιες πρακτικές συνέπειες. Σημαίνει ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση, σε αντίθεση με εμένα και εσάς, δεν μπορεί να ξεμείνει από μετρητά. Μπορεί να εξαντληθούν τα πράγματα που μπορούν να αγοράσουν τα χρήματα – των οποίων η τιμή θα αυξηθεί και θα δούμε τον πληθωρισμό να αυξάνεται- αλλά δεν μπορεί να ξεμείνει από μετρητά. Όπως είπε ο Σαμ Λέβι, ένας απόφοιτος οικονομικών σπουδών, που έγραψε στο tweets με το όνομα Deficit Owls, “το πολυκατάστημα Macy’s δεν μπορεί να ξεμείνει από χαρτάκια προσφορών, όσα θέλει εκδίδει”.
Ειδικά για όσους θέλουν η κυβέρνηση να παρέχει περισσότερες υπηρεσίες στους πολίτες, αυτό είναι ένα πειστικό επιχείρημα και αυτό που μπορεί να γίνει κατανοητό από τους μη-οικονομολόγους. ‘Δεν έχω ακούσει ποτέ πιο πειστικό τρόπο για το πώς λειτουργεί η εγχρήματος οικονομία’, μου είπε ο Myerson. ‘Έχω δει αυτούς τους ανθρώπους, τους υποστηρικτές της ΜΜΤ, να συζητούν με ένα πλήθος αντίθετων προς αυτούς. Δεν έχω δει κανέναν να μπορεί να τους κτυπήσει’.
‘Αυτοί οι τύποι’ συγκεντρώθηκαν τον Σεπτέμβριο στην πρώτη Σύνοδο της Σύγχρονης Νομισματικής Θεωρίας, μια εκδήλωση στο Κάνσας Σίτυ που συγκέντρωσε 225 ακαδημαϊκούς, ακτιβιστές και επενδυτές και χιλιάδες τηλεθεατές.
Στο αμφιθέατρο UMKC Student Center, η Stephanie Kelton, μια ωραία, υψηλή και τηλεγενής Καθηγήτρια, πρώην οικονομικός σύμβουλος του Bernie Sanders, δήλωσε στο ενθουσιώδες πλήθος πως το βασικό πρόβλημα της αμερικανικής οικονομίας σήμερα είναι η ‘έλλειψη συνολικής ζήτησης’ που οδηγεί σε ‘χρόνια ανεργία’. Με άλλα λόγια, το πρόβλημα της Αμερικής δεν είναι αδυναμία παραγωγής , αλλά μάλλον η αδυναμία να αγοράσουμε ότι μπορούμε να παράξουμε. Το παραγωγικό μας δυναμικό ξεπερνά την ικανότητα μας να καταναλώνουμε.
‘Η κυβέρνηση μπορεί να πληρώσει για οποιοδήποτε πρόγραμμα θέλει. Δεν χρειάζεται να αυξηθούν οι φόροι’, πρόσθεσε η Kelton. Επειδή οι πολιτικοί και στα αριστερά και στα δεξιά αυτό δεν το καταλαβαίνουν ‘τα παιδιά πηγαίνουν πεινασμένα στο σχολείο και δεν γίνονται δημόσια έργα’.
Αν και σπάνια ακούγεται αυτό από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, αυτή η άποψη, δεν είναι ιδιαίτερα αμφισβητήσιμη μεταξύ των οικονομολόγων. Ο οικονομολόγος της Οξφόρδης Simon Wren-Lewis μου είπε ότι “οι περισσότεροι οικονομολόγοι του κυρίαρχου ρεύματος (νεοφιλελεύθερου), μη ιδεολόγοι οικονομολόγοι, συμφωνούν ότι οι ΗΠΑ χρειάζονται περισσότερες επενδύσεις σε υποδομές και ο καλύτερος τρόπος χρηματοδότησης είναι μέσω δημόσιου δανεισμού.” Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι η λιτότητα είναι μακροοικονομική, αν και όχι. Εκείνοι που είναι κατά της λιτότητας αναζητούν κάποια εναλλακτική θεωρία, την οποία παρέχει η MMT. ”
Η ανεργία και η υποαπασχόληση που προκαλούνται από ανεπαρκή δαπάνη είναι ένα πρόβλημα που οι οικονομολόγοι ξέρουν να διορθώσουν. Κάθε στοιχειώδες βιβλίο των οικονομικών αναγνωρίζει ότι η κυβέρνηση μπορεί να αυξήσει τη ζήτηση κατά βούληση, είτε με τη μείωση των φόρων (αφήνοντας τον ιδιωτικό τομέα να κρατήσει περισσότερα χρήματα, τα οποία θα δαπανήσει στη συνέχεια) είτε αυξάνοντας άμεσα τις δαπάνες (δημιουργώντας δολάρια και εισφέροντάς τα στην οικονομία μέσω κυβερνητικών δαπανών).
Το πρόβλημα είναι ότι μία από αυτές τις πολιτικές θα αυξήσει το δημοσιονομικό έλλειμμα, το οποίο οι περισσότεροι πολιτικοί θεωρούν κακό. Οι συντηρητικοί φοβούνται ότι οι αυξημένες κυβερνητικές δαπάνες θα ‘παρεμποδίσουν’ τις επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα. Ένας όμως οπαδός της MMT μπορεί να απαντήσει ότι ο αποκλεισμός των ιδιωτικών επενδύσεων μπορεί να συμβεί μόνο όταν η οικονομία λειτουργεί ήδη σε πλήρη ισχύ. Σήμερα, οι στάσιμοι μισθοί και τα χαμηλά επιτόκια δείχνουν ότι η οικονομία εξακολουθεί να είναι σε ύφεση και έχει περιθώρια ανάπτυξης πριν ο πληθωρισμός κάνει την εμφάνιση του.
Οι μαθητές της MMT πιστεύουν ότι οι ελλειμματικές δαπάνες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πληθωρισμό, τον οποίο θεωρούν ως το μόνο μειονέκτημα για τις περισσότερες δαπάνες. Αυτό συνέβη στη δεκαετία του 1960, όταν ο Λίντον Τζόνσον αρνήθηκε να αυξήσει τους φόρους για να πληρώσει για τον πόλεμο του Βιετνάμ και τη Μεγάλη του Κοινωνία, ακόμα και όταν η οικονομία του ιδιωτικού τομέα ήταν ακμάζουσα. Το αποτέλεσμα ήταν ο αυξανόμενος πληθωρισμός στη δεκαετία του 1970, ένας από τους πολλούς οικονομικούς παράγοντες που οδήγησαν στην εκλογή του Ronald Reagan.
Αλλά τα τελευταία 35 χρόνια, ο πληθωρισμός είναι αμελητέος. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των Η.Π.Α. ακολουθεί σταθερά το δικό της στόχο επίτευξης πληθωρισμού 2% από το 2012. Αυτή τη στιγμή, ο αποπληθωρισμός αποτελεί μεγαλύτερη απειλή για την παγκόσμια οικονομία. Σε όσους συνυπογράφουν την MMT, φαίνεται προφανές ότι πρέπει να δαπανούμε περισσότερα και να μην απογοητεύουμε τους ανθρώπους που δεν γνωρίζουν οικονομικά.
Ο αρχικός προφήτης της MMT είναι ο Warren Mosler, ο οποίος πριν από 30 χρόνια ήταν επενδυτής της Wall Street που προσπαθούσε να κερδίσει σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον. Εξέταζε όμως βαθιά τον τρόπο με τον οποίο η ομοσπονδιακή κυβέρνηση φορολογεί, δανείζεται και δαπανά.
Ο κομψός 68 χρόνος Warren Mosler διαμένει σήμερα στο St Croix, για να μειώσει τους φόρους που πρέπει να πληρώσει, και είναι ο εκπρόσωπος ενός προοδευτικού οικονομικού κινήματος. Όπως μου είπε ο συνεργάτης του φίλου και του hedge fund Sanjiv Sharma, “ο Warren είναι περισσότερο πολιτικά αγνωστικιστής”.
Ως αγόρι, ήταν συναρπασμένος από τα μηχανήματα, πώς λειτουργούν, πώς αποκαθίστανται μετά από μια βλάβη, πώς βελτιώνονται. Ο ίδιος μου είπε ότι σχεδίαζε να ασχοληθεί με τη μηχανική, αλλά στράφηκε στα οικονομικά αφού πήρε ένα μάθημα και το βρήκε πολύ εύκολο. Αφού αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο του Connecticut το 1971, προσλήφθηκε από μια τοπική τράπεζα και βρέθηκε να προωθείται γρήγορα. Σύντομα, έφυγε από τη Νέα Αγγλία για τη Wall Street.
‘Κοιτάζω τα πράγματα σε στοιχειώδες επίπεδο’, μου είπε ο Mosler. Εξέτασα πώς η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ και το Υπουργείο Οικονομικών αλληλεπιδρούν και επηρεάζουν τη οικονομία. Ήθελα να καταλάβω τι συμβαίνει με στους ισολογισμούς όταν το δημόσιο εισπράττει φόρους. Μετά ασχολήθηκα με την αγορά ομολόγων, δαπάνησα και δημιούργησα περιουσία. Πιστεύει ότι η συνηθισμένη σοφία έχει τη σχέση μεταξύ κυβέρνησης και ιδιωτικού τομέα.
Οι περισσότεροι από εμάς υποθέτουμε ότι η κυβέρνηση πρέπει να φορολογήσει πριν δαπανήσει, ότι, όπως εσείς και εγώ, πρέπει να κερδίσουμε χρήματα προτού αγοράσουμε αγαθά. Αν θέλει να ξοδέψει περισσότερα από ό, τι φορολογεί – και σχεδόν πάντα – πρέπει να δανειστεί από την αγορά ομολόγων. Όμως, εξετάζοντας τον θεμελιώδη τρόπο με τον οποίο οι κυβερνήσεις λογίζουν τις δαπάνες τους, ο Mosler είδε ότι σε κάθε περίπτωση, οι δαπάνες προηγούνται. Όταν πρέπει να καταβληθούν οι συντάξεις και τα κοινωνικά βοηθήματα, το Υπουργείο Οικονομικών δεν φροντίζει να δει αν έχει αρκετά χρήματα για να το πληρώσει. Απλώς πληκτρολογεί τα χρήματα απευθείας στους τραπεζικούς λογαριασμούς σας, και χρεώνει τον εαυτό του ταυτόχρονα, δημιουργώντας έτσι τα χρήματα, που σας πληρώνει, από τον αέρα.
Όταν πληρώνετε τους φόρους σας, η ίδια διαδικασία συμβαίνει αντίστροφα. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση αφαιρεί δολάρια από τον λογαριασμό σας και εξαλείφει το ίδιο ποσό από το παθητικό της, καταστρέφοντας έτσι χρήματα, που μόλις πληρώσατε σε αυτό. Σε αντίθεση με τα νοικοκυριά ή τις επιχειρήσεις ή ακόμη με τις κρατικές και τοπικές κυβερνήσεις, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση εξουσιοδοτείται να δημιουργεί δολάρια. Προσθέτει χρήματα στην οικονομία όταν ξοδεύει και τα παίρνει πίσω όταν φορολογεί. ‘Δεν υπάρχει τίποτα που να εμποδίζει την ομοσπονδιακή κυβέρνηση να δημιουργήσει τόσο πολλά χρήματα όσα θέλει και να τα καταβάλει σε κάποιον’, δήλωσε ο Alan Greenspan, τότε ο πρόεδρος της Fed, στο Κογκρέσο, απατώντας στον Paul Ryan κατά τη διάρκεια ακρόασης του 2005. Ο Wren-Lewis, οικονομολόγος της Οξφόρδης, μου είπε ότι η MMT ακούγεται πιο ριζοσπαστική από ό, τι πραγματικά είναι. ‘Κατά τη γνώμη μου, πολλά από αυτά που λένε είναι γενικά. Όταν τα επιτόκια βρίσκονται στα κατώτερα όριά τους, η πολιτική τους κατά της λιτότητας είναι εντελώς γενική’, ανέφερε. ‘Από την άποψη του θεωρητικού πλαισίου τους, θα το περιγράψω ως πολύ κοντά στην δεκαετία του 1970, με την προσθήκη μιας πολύ σύγχρονης αντίληψης για το πώς δημιουργούνται τα χρήματα των τραπεζών’.
Η Kelton μου είπε ότι η MMT δεν προσπαθεί να αλλάξει τον τρόπο που δαπανά ή φορολογεί η κυβέρνηση, απλώς περιγράφει τον τρόπο που ήδη κάνει.
Η κατανόηση της δημιουργίας του χρήματος από τον Mosler του έδωσε μια εικόνα: κάθε κυβέρνηση που εκτυπώνει το δικό της νόμισμα δεν μπορεί να χρεοκοπήσει. Αυτή η γνώση τον έκανε εκατομμυριούχο. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η Ιταλία αγωνιζόταν με υψηλό χρέος και χαμηλές φορολογικές εισπράξεις. Οι οικονομολόγοι και οι άνθρωποι της αγοράς ομολόγων και μετοχών φοβόντουσαν ότι θα καταρρεύσει. Οι αποδόσεις των ιταλικών κρατικών ομολόγων ανήλθαν αναπόφευκτα. Ο Mosler είχε αντιληφθεί ότι η Ιταλία δεν μπορούσε να εξαναγκαστεί σε πτώχευση. Θα μπορούσε να εκτυπώσει όσες λίρες χρειάζονταν. (Αυτό ήταν στις προ-ευρώ ημέρες.) Δανείστηκε λίρες από ιταλικές τράπεζες με επιτόκιο χαμηλότερο από ότι πλήρωναν τα ιταλικά κρατικά ομόλογα , και χρησιμοποίησε αυτά τα χρήματα για να αγοράσει ιταλικό δημόσιο χρέος ενώ άλλοι επενδυτές ασκούσαν ντάμπινγκ. Κατά τα επόμενα χρόνια, αυτό το εμπόριο έκανε τον ίδιο και τους πελάτες του πλουσιότερους περισσότερο από 100 εκατομμύρια δολάρια.
Μετά από αυτό, ο Mosler άρχισε διάλογο με τους ακαδημαϊκούς οικονομολόγους. Έγραψε στο Χάρβαρντ, στο Πρίνστον και το Γέιλ, για την ανάλυση των πληρωμών της Federal Reserve και τις καταπληκτικές επιπτώσεις τους, αλλά αγνοήθηκε. Αλλά στη συνέχεια, χρησιμοποιώντας τις επαφές του με τον Donald Rumsfeld, μίλησε σε ένα γεύμα με τον Arthur Laffer (τον φημισμένο οικονομολόγο των οικονομικών της προσφοράς για την καμπύλη Laffer). Ο Laffer είπε στον Mosler να μην περιμένει τίποτα από τα τμήματα οικονομικών του Ivy League, αλλά του υπέδειξε μια εκκεντρική ομάδα ετερόδοξων οικονομολόγων που ονομάζονται post-Keynesians και ίσως να τους ενδιαφέρει.
Αυτοί οι οικονομολόγοι – συμπεριλαμβανομένων των Randy Wray, Bill Mitchell και Stephanie Kelton – δίδαξαν στον Mosler την θεωρία των chartalists, μια ομάδα οικονομολόγων που από τις αρχές του 20ου αιώνα, όπως ο Mosler, θεωρούσαν το χρήμα, χρέος που δημιουργεί το κράτος. (Η MMT αποκαλείται ενίοτε και ‘neo-chartalism.’). Η λειτουργική χρηματοδότηση (functional finance ) του Abba Lerner, είναι ένας άλλος πρόδρομος της MMT. Ο Lerner, ένας Βρετανός οικονομολόγος του μέσου 20ου αιώνα, επέμεινε ότι το δημόσιο πρέπει να αγνοεί το έλλειμμα, και να επικεντρώνεται στην διατήρηση ικανοποιητικής ζήτησης, για να διατηρηθεί η οικονομία στην πλήρη απασχόληση. Αν η ανεργία ήταν πολύ υψηλή, η κυβέρνηση θα έπρεπε είτε να δαπανήσει περισσότερα είτε να φορολογήσει λιγότερα. Όταν ο πληθωρισμός απειλείται, θα πρέπει να μειώσει τις δαπάνες ή να αυξήσει τους φόρους. Για τον Lerner, όπως και για τους οπαδούς της MMT, δεν υπάρχει λόγος να νοιαζόμαστε για το μέγεθος του δημόσιου ελλείμματος.
Ο Mosler εξήγησε στους μετά-Κεϋνσιανούς ότι η φορολογία και ο δανεισμός δεν χρηματοδοτούν τις κρατικές δαπάνες. Αρχικά η Kelton δεν τον πίστευε. ‘Ο Warren έλεγε τα αντίθετα απ όσα μαθαίναμε στα Πανεπιστήμια’ μου είπε. Αποφάσισε να γράψει μια εργασία που να διαψεύδει τις θεωρίες του Mosler, αλλά τελικά, αφού έψαξε βαθιά τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούν η Federal Reserve, το Υπουργείο Οικονομικών (Treasury) και το Ιδιωτικό Τραπεζικό Σύστημα, κατέληξε, προς έκπληξή της, ότι είχε δίκιο ο Warren Mosler.  ‘Μελέτησα όλες τις έρευνες και κατέληξα εκεί που ο Warren είχε καταλήξει, με πολλές λεπτομέρειες που περιπλέκουν τα πράγματα.’ Οι φόροι και τα ομόλογα έρχονται μετά από τις δαπάνες. Ο σκοπός τους δεν είναι να χρηματοδοτήσουν την κυβέρνηση αλλά να βγάλουν χρήματα από το σύστημα για να αποτρέψουν την υπερθέρμανση. Αν και ο Mosler ήρθε όχι από τον ακαδημαϊκό χώρο, οι θεωρίες τον συνέδεαν εργασίες των οικονομολόγων. ‘Αυτό που έκανε ο Warren, κατά κάποιον τρόπο, ήταν να υπενθυμίζει στους ανθρώπους πράγματα που έπρεπε να γνωρίζουν’, μου είπε. ‘Έκανε πρωτότυπες συνεισφορές και μας υπενθύμισε αυτά που ήσαν καθιερωμένες γνώσεις πριν από 60, 80 χρόνια, στη συνέχεια ξεχάστηκαν και απλά δεν μάθαμε τίποτα από όλα αυτά τα μαθήματα’. Η Kelton και ο Wray παρουσίασαν τον Mosler στον Wynne Godley κατά τον οποίο τα δημόσια ελλείμματα δεν είναι μόνο αβλαβή, είναι πραγματικά επωφελή.
Απλοποιημένα, κατά τον Godley, κάθε οικονομία έχει δύο τομείς: τον ιδιωτικό τομέα και τον δημόσιο ή κυβερνητικό τομέα. Όταν η κυβέρνηση ξοδεύει περισσότερα από όσα φορολογεί, έχει ελλείμματα. Και αυτό το έλλειμμα στο δημόσιο τομέα, αναπόφευκτα σημαίνει πλεόνασμα για τον ιδιωτικό τομέα.
Η Κέλτον μου το εξήγησε με αυτόν τον τρόπο: Φανταστείτε ότι είμαι η κυβέρνηση και είστε ο ιδιωτικός τομέας. Ξοδεύω $ 100 είτε πρόκειται για πόλεμο ή για γέφυρες ή τη βελτίωση της εκπαίδευσης. Ο ιδιωτικός τομέας κάνει τις εργασίες που απαιτούνται για την επίτευξη αυτών των στόχων και η κυβέρνηση τον πληρώνει με $ 100. Στη συνέχεια φορολογεί $ 90, αφήνοντας 10 δολάρια στα χέρια του ιδιωτικού τομέα. Η κυβέρνηση έχει έλλειμμα. Ξοδεύει περισσότερα από όσα λαμβάνει πίσω από τους φόρους. Αλλά εσείς, ο ιδιωτικός τομέας, έχετε $ 10 πλεόνασμα, που δεν είχατε πριν. Προκειμένου να έχει πλούτο ο ιδιωτικός τομέας χρειάζεται δημόσιο έλλειμμα.
Το hedge fund του Mosler επωφελήθηκε από αυτή τη θεωρία. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, σχεδόν όλοι πίστευαν ότι το πλεόνασμα του προϋπολογισμού του Clinton ενίσχυσε την αμερικανική οικονομία. Αλλά ο Mosler συνειδητοποίησε ότι το πλεόνασμα του προϋπολογισμού του Κλίντον σήμαινε ότι η κυβέρνηση πήρε περισσότερα χρήματα από τον ιδιωτικό τομέα σε φόρους από ότι εισέπραξε σε δαπάνες. Ο Mosler υποστήριξε ότι αυτό το έλλειμμα του ιδιωτικού τομέα (το αναπόσπαστο μέρος του κυβερνητικού πλεονάσματος) θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε ύφεση, οπότε ποντάροντας στο γεγονός ότι τα επιτόκια να πέσουν (όπως και έγινε το 2001) το hedge fund του έκανε ‘ληστρικά κέρδη’.
Αυτές τις μέρες, οι υποστηρικτές του MMT ενδιαφέρονται για μεγαλύτερα ζητήματα από την τσέπη τους. Για την Kelton, το μεγαλύτερο πρόβλημα με την αμερικανική οικονομία είναι η ανεργία και η υποαπασχόληση. Μου είπε ότι 20 εκατομμύρια Αμερικανοί θέλουν εργασία πλήρους απασχόλησης, αλλά δεν μπορούν. Είναι μια συγκλονιστική σπατάλη πόρων και ταλέντου. Για να δημιουργήσεις θέσεις εργασίας, λέει, πρέπει να ενισχυθεί η συνολική ζήτηση και ο μόνος τρόπος για να γίνει αυτό είναι η αύξηση των δαπανών. ‘Δεν μπορείς να κάνεις τις δαπάνες εχθρό σε μια οικονομία που εξαρτάται από τις πωλήσεις’, μου είπε. ‘Ο καπιταλισμός τρέχει με τις πωλήσεις. Τι πρέπει να κάνουμε για να ενισχύσουμε την οικονομία, να ενισχύσουμε το ΑΕΠ, πρέπει να αυξήσουμε τις δαπάνες ’.
Ένας τρόπος για να τονωθεί η δαπάνη είναι μια περικοπή φόρου, της μεσαίας τάξης και όχι του 1% του πλούσιου πληθυσμού. ‘Μια περικοπή φόρου για τους εργαζόμενους έχει το ίδιο αποτέλεσμα ως το raise pay raise’, μου είπε η Kelton. ‘Πότε ήταν η τελευταία φορά που ο εργοδότης σου έδωσε αύξηση;’
Ενώ οι MMT θα ευνοούσαν σχεδόν οποιαδήποτε δημοσιονομική επέκταση, συμπεριλαμβανομένων των δαπανών υποδομής ή φορολογικών περικοπών, η πολιτική της εγγυημένης εργασίας θα χρηματοδοτείται από ομοσπονδιακούς φορείς αλλά και τοπικά. Όποιος θέλει εργασία, είτε με πλήρη είτε με μερική απασχόληση, θα του καταβάλλονται 15 δολάρια την ώρα για έργα που θεωρούνται πολύτιμα από την τοπική κοινότητα. Αυτό μπορεί να σημαίνει κατασκευή δρόμων, αλλά μπορεί επίσης να συμπεριλαμβάνει τη φροντίδα για τους ηλικιωμένους ή την εργασία σε ημερήσια φροντίδα. Θα παρέχονται οι απαραίτητες υπηρεσίες και οι άνεργοι και οι υποαπασχολούμενοι θα μπορούν να βρουν εργασία.
“Είναι,” δήλωσε ο Randy Wray σε μια επιτροπή κατά τη διάρκεια μιας διάσκεψης, ‘ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό πρόγραμμα κατά της φτώχειας.’ Με πλήρες ωράριο, οι θέσεις εργασίας θα πληρώνουν πάνω από 31.000 δολάρια το χρόνο, αρκετά για να βγάλουν μια 5μελη οικογένεια από τη φτώχεια. Οι Wray και Kelton είπαν σε μια επιτροπή στη διάσκεψη, ότι το πρόγραμμα αυτό θα δημιουργούσε 14 έως 19 εκατομμύρια θέσεις εργασίας, θα προσέθετε 500 έως 600 δισεκατομμύρια δολάρια στο ΑΕΠ με επίπτωση στον πληθωρισμό λιγότερο από 1 τοις εκατό. Ο Mosler αποκαλεί αυτό το “προσωρινό πρόγραμμα εργασίας” επειδή είναι πεπεισμένος ότι η πρόσθετη ζήτηση που δημιουργείται από αυτές τις ομοσπονδιακές δαπάνες θα προκαλέσει μια έξαρση στις προσλήψεις του ιδιωτικού τομέα.
Δέκα χρόνια μετά την οικονομική κρίση, η αμερικανική οικονομία παρουσιάζει λυπηρό σχήμα. Η Κέλτον το αποκαλεί “οικονομία σκουπίδια”. Αν και η επίσημη ανεργία είναι σχετικά χαμηλή, αυτή καλύπτει μια μακροχρόνια στασιμότητα των μισθών και έναν τεράστιο αριθμό αποθαρρυμένων εργαζομένων, που δεν υπολογίζονται στα στατιστικά στοιχεία για την ανεργία. Για πρώτη φορά στην ιστορία, οι περισσότεροι Αμερικανοί είναι πιθανό να βρεθούν σε χειρότερη κατάσταση από τους γονείς τους. Ο Donald Trump κέρδισε πέρυσι τουλάχιστον επειδή εν μέρει αναγνώρισε ότι για πολλούς το αμερικανικό όνειρο είναι νεκρό και η οικονομία μας είναι χάλια .
Η ΜΜΤ λέει ότι μπορεί να το διορθώσει και ότι το μόνο που θα χρειαστεί για να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας και να οικοδομηθεί μια καλύτερη Αμερική είναι να σταματήσει η ανησυχία για τα δημόσια ελλείμματα. ‘Ακούμε όλη την ώρα να μας λέγουν ότι ζούμε πέρα από τα μέσα μας’, δήλωσε η Kelton. ‘Απολύτως όχι. Ζούμε πολύ, πολύ κάτω από τα μέσα μας.’
Ο Mosler λέει ότι οι πολιτικοί έχουν εμμονή με το έλλειμμα επειδή οι ψηφοφόροι έχουν, ενώ ‘δημιουργήσαμε ένα εκλογικό σώμα που πιστεύει ότι το έλλειμμα είναι πολύ μεγάλο και πρέπει να μειωθεί.’ Οι ακαδημαϊκοί που υποστηρίζουν το MMT και οι αριστεροί ακτιβιστές ελπίζουν ότι τα μυαλά μπορούν να μεταμορφώσουν την Αμερική. Ο Mosler είναι πεπεισμένος ότι μόλις οι άνθρωποι καταλάβουν την γνώση που κομίζει η MMT, δεν θα ξεχάσουν. ’Κανείς δεν θα πάει πίσω’, μου είπε.
Ο Jesse Myerson δεν είναι τόσο αισιόδοξος. Δεν είναι πεπεισμένος ότι η πνευματική νίκη είναι αρκετή. ‘Οι δισεκατομμυριούχοι έχουν τη δύναμη, να καθιστούν την ατζέντα τους κυρίαρχη’. Αν η MMT γινόταν mainstream και οι αυξημένες δημόσιες δαπάνες γινόντουσαν ο κανόνας, ο πλούτος και η άρχουσα τάξη θα απομακρυνόντουσαν από την εξουσία. Ο Myerson υποψιάζεται ότι δεν θα συμβεί χωρίς αγώνα. Θυμάται κάτι που η Ann Larson και η Laura Hanna του ομίλου Debt Collective δήλωσαν στη διάσκεψη: ‘Δεν θα υπάρξει MMT αν οι πολίτες δεν οργανωθούν’.
Tom Streithorst

(Δημοσιεύτηκε στις 28-2-2018 με τον τίτλο The Radical Left-Wing Theory That the Government Has Unlimited Money
Everyone knows governments need to tax before they can spend. What Modern Monetary Theory presupposes is, maybe they don’t.
ByTom Streithorstillustrated byLia Kantrowitz στην ιστοσελίδα VICE.).