Σπ. Λαβδιώτης, 26 Φεβρουαρίου 2020

Μέρος 7^ο : Η Αλήθεια είναι Επίσημα Έξω: Οι Τράπεζες δημιουργούν Χρήμα από το Τίποτε

Η «άωρος» ένταξη της Ελλάδος στη ζώνη του ευρώ σε ηλεκτρονική μορφή το 2001, άλλαξε άρδην τη φυσιογνωμία, τον τρόπο λειτουργίας της οικονομίας και τη ζωή του λαού μας, καθώς αποδεσμεύτηκαν οι δυνάμεις του αχαλίνωτου καπιταλισμού. Το τραπεζικό σύστημα με επευφημίες και πανηγυρισμούς, όπως είδαμε στο προηγούμενο άρθρο, άνοιξε τα πτερά στους τέσσερις ορίζοντες μέσω της ενιαίας πλατφόρμας του ευρώ. Ωστόσο, αντί να απελευθερώσει τις παραγωγικές δυνάμεις της χώρας απελευθέρωσε τις δυνάμεις των ελληνικών τραπεζών, οι οποίες ξεφάντωσαν σε χορηγήσεις δανείων στον ιδιωτικό τομέα μέσω πιστωτικού χρήματος από λεπτό αέρα. Έτσι, δημιουργήθηκε η μεγαλοπρεπής φούσκα χρέους των € 480 δις, υπό μορφή αντεστραμμένης πυραμίδας.

Είναι πράγματι δύσκολο να το συλλάβει ο κοινός νους ότι τα βασικά κεφάλαια επάνω στα οποία στηρίζονταν η γιγαντιαία πυραμίδα χρέους για το μέγεθος της ελληνικής οικονομίας, ήταν περίπου € 8 δις⁽¹⁾ και πρέπει ο αναλυτής να κοιτάξει επανειλημμένα τους αριθμούς για να διαπιστώσει ότι δεν έχει υποστεί το σύνδρομο γνωστικής δυσαρμονίας. Κι ακόμη πιο δύσκολο είναι να πιστέψει ότι το ταμείο (cash) του συνόλου των ελληνικών τραπεζών, ήταν €2.6 δις τέλη 2008.⁽²⁾ Ναι, σωστά βλέπετε, € 2.6 δις σε μετρητά! Γιατί το cash δεν αποδίδει εισόδημα και… κατέστρεψαν την ελληνική κοινωνία για δεκαετίες.

Τώρα γίνεται πιο κατανοητό γιατί η κατάρρευση της κερδοσκοπικής πυραμίδας υπήρξε συγκλονιστική, σαν ένας τεκτονικός σεισμός που τα κύματά του ταρακουνούν τις σαθρές δομές μιας πολυώροφης οικοδομής και τα στρώματα από τα οποία απαρτίζεται αρχίζουν να καταρρέουν. Οι επικεφαλείς των ελληνικών τραπεζών αγνόησαν ολοσχερώς τη βαρυσήμαντη ρήση του Schumpeter ότι «η μηχανή του πιστωτικού χρήματος είναι έτσι σχεδιασμένη ώστε να υπηρετεί τη βελτίωση του παραγωγικού συστήματος και να τιμωρεί οποιαδήποτε άλλη χρήση».⁽³⁾ Οι έλληνες τραπεζίτες όμως κυριευμένοι από την αναζήτηση της μεγιστοποίησης της κερδοφορίας δεν εισάκουσαν ούτε την πολύτιμη συμβουλή του ευρυμαθή Schumpeter ότι η υπέρ-χρέωση των τραπεζών η οποία προκαλείται πρωταρχικώς από εύκολο χρήμα ενθαρρύνει ριψοκίνδυνα και απερίσκεπτα εγχειρήματα, περιθάλπει την κερδοσκοπία, και τα απατηλά σχήματα, αλλά «ποτέ δεν αποτυγχάνει να προσθέσει στη δομή του χρέους».

Η υπέρ-χρέωση των τραπεζών οδηγεί στη χορήγηση πολλών μη παραγωγικών ή μη εξυπηρετούμενων δανείων και καθιστά τη δομή της πυραμίδας χρέους πολύ ευάλωτη. Ως εκ τούτου, η παραμικρή βλάβη στις αξίες των εξασφαλίσεων των δανείων υποχρεωτικά επιβάλει ρευστοποιήσεις περιουσιακών στοιχείων. Οι ρευστοποιήσεις αρχικά θα δημιουργήσουν πανικό καθώς η φούσκα εκρήγνυται και ένα μέρος του χρέους της μεγαλόπρεπους πυραμίδας αποσυντίθεται και οι τιμές πέφτουν. Το συγκλονιστικό συμβάν οδηγεί με τη σειρά του σε περαιτέρω βεβιασμένες ρευστοποιήσεις λόγω της πτώσεως των τιμών. Έτσι ένας πτωτικός φαύλος κύκλος δημιουργείται ο οποίος ωθεί όλο το χρηματοπιστωτικό σύστημα σε κρίση.

Σε αυτή την κρίσιμη κατάσταση βρέθηκε το ελληνικό τραπεζικό σύστημα τέλη 2008, όταν η κυβέρνηση αποφάσισε – χωρίς κριτική σκέψη – να κάνει την 1η ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών με το πακέτο των € 28 δις. Αυτό υπήρξε ένα τραγικό λάθος, διότι η κυβέρνηση εν χορώ με τα ΜΜΕ προσπάθησε να συγκαλύψει την πραγματικότητα ότι οι τράπεζες είχαν καταρρεύσει και τα βασικά κεφάλαια δεν ήταν επαρκή για την απρόσκοπτη λειτουργία της οικονομίας. Και αντί να δηλώνουν δημόσια ότι οι τράπεζες είναι «εύρωστες» και το κόστος που επωμίζεται ο έλληνας φορολογούμενος αφορά την ενίσχυση ρευστότητας της οικονομίας, να πουν με ευθυκρισία την αλήθεια, όπως έκαναν αρκετές κυβερνήσεις. Διότι η χορήγηση δανείων από το τραπεζικό σύστημα συνιστά στην πραγματικότητα δημιουργία νέου χρήματος από λεπτό αέρα. Συνεπώς, εφ’ όσον τα δάνεια δημιουργούν πιστώσεις και νέο χρήμα από το τίποτε και η βάση της πυραμίδας άρχισε επικίνδυνα να κλυδωνίζεται και τα στρώματα να αποσπούνται, αυτό σημαίνει ότι για να χρηματοδοτηθούν οι ζημιές που προκάλεσε το σκάσιμο της φούσκας των € 480 δις, αναγκαστικά θα χρεοκοπήσει το κράτος.

Κι αυτό, διότι η Ελλάδα βρίσκεται μέσα στη ζώνη του ευρώ. Το ευρώ δεν είναι εθνικό νόμισμα, αλλά ένα ξένο νόμισμα. Η κυβέρνηση δεν είναι εκδότης του νομίσματος, αλλά είναι χρήστης του νομίσματος. Γι’ αυτό το ενιαίο νόμισμα το δανείζεται από τις αγορές χρήματος. Η κεντρική τράπεζα της χώρας, η ΤτΕ, είναι υποκατάστημα της ΕΚΤ, δεν έχει το δικαίωμα να εκτυπώσει νόμισμα ή να πληκτρολογήσει με τους υπολογιστές της ηλεκτρονικό (fiat) χρήμα. Συνεπώς, η κυβέρνηση για να καλύψει τις ζημιές της φούσκας των € 480 δις, το χρήμα πρέπει να το δανειστεί. Αυτό έγινε με τα τρία Μνημόνια των € 326 δις και η χώρα χρεοκόπησε.

Ως επακόλουθο, μέσα σε μια δεκαετία η ελληνική κοινωνία έχει πτωχοποιηθεί. Το ΑΕΠ παραμένει στο μείον 23% από την κρίση του 2008 και η οικονομία είναι σε μαρασμό. Περισσότερο από 50 % της πυραμίδας έχει εξαλειφθεί και οι απώλειες της εκστρατείας στα ξένα ξεπέρασαν το 60%. Κι ως γνωστό το ιδιωτικό χρέος έχει μετατραπεί σε δημόσιο με τη μεταφορά των ζημιών στους εθνικούς λογαριασμούς και το χρέος εκτείνεται μέχρι το 2070. Μέσα στο ζοφερό σκηνικό έρχεται τώρα ο πρώην επικεφαλής του κλιμακίου του ΔΝΤ στην Ελλάδα, Poul Thomsen – σε ομιλία του στο London School of Economics⁽⁴⁾ – να αναγνωρίσει τις κακουχίες – να σε κάψω Γιάννη, να σ’ αλείψω μέλι – που έχει υποστεί ο ελληνικός λαός. Και να προσθέσει την πρόβλεψη του ΔΝΤ για την Ελλάδα ότι θα επιστρέψει στο πριν την κρίση επίπεδο ΑΕΠ το 2034. Εάν η πρόβλεψη αυτή έχει την τύχη των προηγουμένων, τότε δεν υπάρχει σωτηρία για τη χώρα. Το παράξενο, η ομιλία αγνόησε πλήρως τον τραπεζικό τομέα.

Πως ήταν δυνατόν ο Poul Thomsen να αναφερθεί στο τραπεζικό σύστημα. Να επανέλθει στη μνήμη του ο εφιάλτης ότι το ΔΝΤ μαζί με τις ευρωπαϊκές αρχές απέκρυψαν από τον ελληνικό λαό και τη διεθνή κοινή γνώμη ότι σκοπός των προγραμμάτων ‘διάσωσης’ δεν ήταν η σωτηρία της Ελλάδος. Αλλά να αποφευχθεί ο κίνδυνος συστημικής κατάρρευσης των τραπεζών και η μετάδοση των “spillover effects” σε όλο το φάσμα του συστήματος συμπεριλαμβανομένων και των τραπεζών των Ηνωμένων Πολιτειών. Ήταν γνωστό ότι οι ελληνικές τράπεζες ήταν υπερβολικά εκτεθειμένες σε δάνεια και επενδύσεις υψηλού κινδύνου κι είχαν δημιουργήσει μια φούσκα που εμπεριείχε εκρηκτικό υλικό: υποχρεώσεις στη διατραπεζική αγορά, σε κεντρικές τράπεζες και καταθέσεις που δεν ήταν πραγματικές.

Οι καταθέσεις δεν ήταν πραγματικές, διότι ο λογαριασμός των τραπεζών ο οποίος ονομάζεται καταθέσεις (deposits) στεγάζει κάτω από την ίδια οροφή δύο ένοικους. Τις αποταμιεύσεις, το πραγματικό χρήμα, τα μετρητά (cash) των πελατών και τα δάνεια τα οποία χορηγήθηκαν από τις τράπεζες μέσω πιστωτικού χρήματος και μετονομάστηκαν καταθέσεις – χωρίς να έχει γίνει ουδεμία μεταφορά χρημάτων από άλλους λογαριασμούς. Οι τράπεζες μόνες τους δημιούργησαν τη χρηματοδότηση εκ του μηδενός και την ονομάτισαν κατάθεση. Αυτή είναι η εκπληκτική ταχυδακτυλουργία, επειδή ταυτόχρονα με τη σύναψη του δάνειου πιστώνεται ο λογαριασμός του δανειολήπτη με μια ισόποση λογιστική εγγραφή. Η κατάθεση του πελάτη είναι φανταστική, αλλά το κοινό πιστεύει ότι είναι πραγματική και ένα τεράστιο ποσό μετρητών έχει αποταμιευτεί από την κοινωνία που το κατέθεσε για φύλαξη στα χέρια των τραπεζιτών. Μάλιστα τις ‘καταθέσεις’ τις θεωρεί μαρτυρία πλούτου, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό αποτελείται από δάνεια. Αυτό είναι ένα σύνηθες δημοφιλές λάθος, επειδή δεν γίνεται διαχωρισμός μεταξύ των γνήσιων καταθέσεων και καταθέσεις από δάνεια.

Έτσι, επέρχεται μια φοβερή σύγχυση αφού αναμιγνύονται αμφότερες οι καταθέσεις σε ένα κοινό λογαριασμό. Η συσκότιση επαυξάνεται με την αμέριστη βοήθεια των ΜΜΕ και τις εκτενείς αναφορές των τραπεζών στις ‘καταθέσεις’ των ελλήνων μέσα στη δυστυχία τους. Αξίζει λοιπόν να δούμε ποια είναι η αλήθεια για τις καταθέσεις από επίσημους θεσμούς, όπως η Federal Reserve Bank of Chicago ⁽⁵⁾, που ειπώθηκε πριν 59 χρόνια αλλά από ‘αβλεψία’ οι ακαδημαϊκοί όπως ο διάσημος Milton Friedman δεν το πρόσεξαν « H πραγματική διαδικασία της δημιουργίας του χρήματος λαμβάνει χώρα πρωτίστως στις τράπεζες … οι υποχρεώσεις επιταγών είναι χρήμα. Αυτές οι υποχρεώσεις είναι λογαριασμοί πελατών. Αυτοί αυξάνονται όταν οι πελάτες καταθέτουν μετρητά και επιταγές και όταν οι πρόσοδοι των δανείων τα οποία χορηγούνται από τις τράπεζες πιστώνονται στους λογαριασμούς των δανειοληπτών».

Σπύρος Λαβδιώτης, Αθήνα 26 Φεβρουαρίου 2020

ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ

1 Τράπεζα της Ελλάδος, Ενδιάμεση Έκθεση για τη Χρηματοπιστωτική Σταθερότητα, Δεκ. 2009, σελ. 42

2 Τράπεζα της Ελλάδος, Στατιστικό Δελτίο Οικονομικής Συγκυρίας, Ιαν. – Φεβ., 2012, Πίνακας IV.7.

3 Joseph A. Schumpeter (1939), Business Cycles, McGraw Hill, Paperback Edition, 1964, p.123 2

4 The IMF and the Greek Crisis: Myths and Realities, speech by Poul Thomsen, September 30, 2019

5 Federal Reserve Bank of Chicago, Modern Money Mechanics, originally in 1961 – 1992

Πηγή: spiros26.files