IthacaNet, 11 Νοε. 2018

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΚΡΑΤΟΣ ΝΑ ΕΠΙΣΤΡΑΦΟΥΝ ΣΤΟ ΛΑΟ

Λίγη ιστορία και πολλές αλήθειες, με αφορμή τη συζήτηση για την εκκλησιαστική περιουσία. Ένας άνθρωπος, όταν χάσει τη μνήμη του, γνωρίζει τον κόσμο με βάση τις γνώσεις, που του δίνει το περιβάλλον του. Ο ίδιος δεν έχει άλλο τρόπο να μάθει ποιος είναι από αυτό που του λένε οι οικείοι του. Δεν είναι τυχαίο, που οι αρχαίοι ημών πρόγονοι, έδωσαν στην Α-λήθεια τη σημασία της άρνησης της λήθης. Δεν θυμάμαι σημαίνει δεν κατέχω την αλήθεια. Σήμερα, ένας ολόκληρος λαός έχει χάσει τη μνήμη του, από μία παιδευτική διαδικασία σχεδόν δύο αιώνων.

Το «αίτημα» του «χωρισμού εκκλησίας και κράτους» παρουσιάζεται σαν μέτρο εκσυγχρονιστικό και αντισκοταδιστικό, μια και η εκκλησία, από τα χρόνια του «διαφωτισμού», υποτίθεται πως εκπροσωπεί τον σκοταδισμό. Αυτό, όμως, αφορούσε την ρωμαιοκαθολική και προτεσταντική Ευρώπη και όχι την Ορθόδοξη περιοχή της. Αυτοί που θεωρούν «σκοταδιστική» την εκκλησία, θα πρέπει, επιτέλους να μάθουν ότι ο θεσμός «Εκκλησία της Ελλάδος» είναι κατασκεύασμα διαφωτισμένων Βαυαρών και Ελλήνων, μετά την απελευθέρωση από τους Οθωμανούς. Ο σημερινός σκοταδισμός και κρατισμός είναι έργο του εισαγόμενου διαφωτισμού.

Από το 1833-34 με βασιλικά διατάγματα της προτεσταντικής αντιβασιλείας και του ρωμαιοκαθολικού Όθωνα, καταργήθηκαν ταυτόχρονα οι Ορθόδοξες Κοινότητες και Εκκλησίες των Ελλήνων. Κοινότητα και Εκκλησία ήταν έννοιες ταυτόσημες και «ο διαχωρισμός εκκλησίας και κράτους» ήταν φράση ακατανόητη. Κι επειδή το ρόλο αυτού που σήμερα λέμε «κράτος» έπαιζαν οι κοινότητες, μπορούμε να πούμε ότι «κράτος και εκκλησία ήταν ένα και το αυτό».

«Ο όρος «εκκλησία», τον οποίο διάλεξε ο Χριστιανισμός για να δηλώση την ιστορική υπόστασή του, υπενθυμίζει την πολιτική ζωή των Ελλήνων… Η συγκεκριμένη μορφή της πολιτειακής αυτής συνείδησης των πρώτων χριστιανών ήταν η σύναξη για την τέλεση της θείας Ευχαριστίας. Η σύναξη αυτή ήταν η εκκλησία των χριστιανών, γιατί αυτή (και μόνο αυτή) […] ήταν ο χώρος στον οποίο αποκτούσαν την ταυτότητά τους τα πραγματικά τους πρόσωπα που τους έδινε το Βάπτισμα. […]. Εκεί μπορούσαν να ασκήσουν όχι μπροστά σε ανθρώπους, αλλά μπροστά στον ίδιο τον Θεό. Έτσι οι σκλαβωμένοι αυτοί και διωκόμενοι κοινωνικά ένιωθαν πιό ελεύθεροι από κάθε άλλον. […]¹.

Το 1828, το 25% της γης ήταν εκκλησιαστική περιουσία².

Η βαυαρική αντιβασιλεία, με εξαιρετικά μεθοδευμένο και τεχνοκρατικό τρόπο, προσπάθησε να αρπάξει όχι μόνο την εκκλησιαστική περιουσία, αλλά και τους ναούς, ενοριακούς, κτητορικούς, μοναστηριακούς και κοινοτικούς, με τα οικόπεδά τους (εκκλησιόπεδα). Η πόλη των Αθηνών ήταν κατάσπαρτη με περισσότερους από τριακόσιους (300) ναούς και ναΐσκους. Ο αριθμός και η θέση των θρησκευτικών αυτών μνημείων προκαλούσαν τον φθόνο όχι μόνο των ξένων που είχαν κατακλύσει τη διοίκηση, αλλά και Ελλήνων κερδοσκόπων, οι οποίοι αναζητούσαν κέρδη ακόμη και στο μικρότερο τεμάχιο γης της πρωτεύουσας που αναγεννιόταν. Ετσι, αργά, μεθοδεύτηκε ο αφανισμός του σημαντικότερου ίσως δικτύου βυζαντινών εκκλησιών των Βαλκανίων αλλά και της Ευρώπης. Μνημείων τα οποία επιβίωσαν στα χρόνια της δουλείας, για να αφανιστούν όταν πλέον η πατρίδα ελευθερώθηκε!» ³.

Όταν οι Βαυαροί απαλλοτρίωναν εκκλησιαστική περιουσία, απαλλοτρίωναν κοινοτική περιουσία. Οι διαμαρτυρίες ήταν υπόθεση της Κοινότητας:

«…μνημειώδες είναι το υπόμνημα που συνυπέγραψαν οι δημογέροντες Ιωάννης Βλάχος και Γεώργιος Μεταξάς στις 28 Οκτωβρίου 1834. Αποδίδει τόσο την πραγματικότητα της εποχής όσο και τις συνθήκες που διαμορφώνονταν για την τύχη τους. Ανέφεραν πως για να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες της διοίκησης, που μεταφερόταν από το Ναύπλιο στην Αθήνα, αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν οικογένειες και ενορίες ολόκληρες και να κατεδαφιστούν σπίτια για να ανοιχτούν οι δρόμοι. Υποτίθεται πως η κυβέρνηση θα φρόντιζε να αποκαταστήσει όσους ξεσπιτώνονταν. Οι τελευταίοι είχαν συμφωνήσει και υπογράψει τα έγγραφα, με τα οποία η Κοινότητα των Αθηνών δεσμευόταν έναντι της Αντιβασιλείας για την παραχώρηση γης, που απαιτούσε το σχέδιο της πόλης. Η Κοινότητα θεωρούσε ιδιοκτησία της τα οικόπεδα των εκκλησιών και είχε την άποψη ότι τα ελεύθερα και αχρησιμοποίητα θα μπορούσαν να καλύψουν μέρος των αναγκών των κατοίκων. “Εις όλα της γης τα Κράτη οι Ναοί εκτός τινών εξαιρέσεων… θεωρούνται ως ιερά κοινοτική περιουσία” έγραφαν οι δημογέροντες, τονίζοντας πως οι Αθηναίοι χριστιανοί με δικά τους χρήματα ίδρυσαν ή συντήρησαν τους ναούς. Επισήμαιναν ακόμη το γεγονός ότι οι Τούρκοι αναγνώριζαν τις εκκλησίες ως κοινοτική περιουσία. Αντέδρασαν, λοιπόν, όταν πληροφορήθηκαν πως η Αντιβασιλεία κατέτασσε στα εθνικά κτήματα τα οικόπεδα των ναών και κάλεσαν την κυβέρνηση να διαχωρίσει τα μοναστηριακά κτήματα από τους ενοριακούς ναούς, όπως έκανε ο πρώτος δημοτικός νόμος»⁴.

Στις 23 Ιουλίου 1833, εκδόθηκε βασιλικό διάταγμα με ψευδεπίγραφο τίτλο «Διακήρυξις της Ανεξαρτησίας της Ελληνικής Εκκλησίας». Το ποιος ήταν ο σκοπός εκείνων των αλλαγών φαίνεται σε επιστολή του ανήλικου Όθωνα προς τον πατέρα του:

«…Η πνευματική αρχή του κλήρου της χώρας θα μπορούσε να γίνει επικίνδυνη για τον κοσμικό άρχοντα, αν ο ανώτερος κλήρος συνιστούσε μια ομάδα, καθόσον ολόκληρος ο κλήρος κατόπιν θα έπαιρνε το λαό με το μέρος του εναντίον του άρχοντα. Νομίζω ότι θα μπορούσαμε να υπερβούμε όλες αυτές τις δυσκολίες αν δημιουργούσαμε μια σύνοδο υπό τη διεύθυνση κάποιου Μητροπολίτη που θα ήταν κάτι σαν τους προέδρους των δικών μας επιτροπών και ουσιαστικά δε θα είχε εξουσία. Σε ορισμένα χρονικά διαστήματα ο άρχοντας θα μπορεί να διαλέξει τα μέλη αυτής της συνόδου»(13/5/1833)⁵.

Το σημερινό μόρφωμα «Εκκλησία της Ελλάδος» έχει τις βάσεις του στον διαφωτισμένο ανήλικο Βαυαρό βασιλιά. Ο Κολοκοτρώνης καταδικάστηκε σε θάνατο, επειδή διαμαρτυρήθηκε για τη διάλυση της εκκλησίας στον Ρώσο πρέσβη. Όλοι ξέρουμε για τη δίκη και καταδίκη των Κολοκοτρώνη και Πλαπούτα, αλλά κανείς δεν μνημονεύει την αφορμή.

Η διάλυση του αυτοδιοίκητου επαναλήφθηκε στα Επτάνησα, όταν αυτά ενώθηκαν με την Ελλάδα. Οι εκκλησίες στα Επτάνησα ονομάζονταν «Συναδελφικές» και εκτελούσαν χρέη κοινότητας:

Τον Ιούλιο του 1865, μετά από πιέσεις της ελληνικής κυβέρνησης, το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως αποδεσμεύει την επτανησιακή Εξαρχία και αφήνει ανοιχτό το δρόμο της προσάρτησης της στο Βασίλειο της Ελλάδας και στην κρατική Εκκλησία του. Ο λαός και ο κατώτερος κλήρος αντιστάθηκε ακέφαλος, γιατί οι Μητροπολίτες ενέδωσαν στις πιέσεις της εξουσίας. Ο ξεσηκωμένος λαός ζητούσε να διατηρηθούν, χωρίς παρεκκλίσεις, «η υπό του κλήρου εκλογή των αρχιερέων κατά τα αρχαία της Ιονίου Εκκλησίας θέσμια, τα δίκαια των ιδιόκτητων ενοριακών ή συναδελφικών ναών, η υπό των αρχιερέων διοίκησις των μονών και οι δικαιοδοσίες επί των διαζυγίων και των επιτιμίων»⁶. Οι φυλακές γέμισαν από καταδικασμένους κληρικούς και λαϊκούς, που αρνήθηκαν να υποκύψουν. 11 χρόνια χρειάστηκαν για να πνιγεί η άοπλη λαϊκή εξέγερση και σ’ αυτό συνέβαλαν οι εξαγορές με άφθονο κρατικό χρήμα⁷.

Όταν διέλυαν των Ελλήνων τις Κοινότητες, φτιάχνοντας Δήμους, διέλυαν το αυτοδιοίκητο των Ελλήνων, τόσο στο θρησκευτικό, όσο και στον πολιτικό τομέα.

«Οι ελληνικές κοινότητες, έκαναν λαµπρό έργο, ίδρυσαν σχολεία και ιδρύµατα, εξασφάλισαν πόρους για κοινωφελή έργα, άπλωσαν τη φροντίδα τους στους κατατρεγµένους, έσπειραν τη δηµοκρατία που ήρθε να σαρώσει η βαυαροκρατία» ⁸.

Υπό το εκκλησιαστικό καθεστώς των Κοινοτήτων, οι Έλληνες μεγαλουργούσαν, πολιτισμικά, οικονομικά και κοινωνικά.

Οι Συντροφίες ήταν παγκόσμιο πρότυπο και ένωναν όλους τους λαούς των Βαλκανίων. Η μνήμη του Βυζαντίου και η Ορθοδοξία εξουδετέρωναν τις εθνοτικές διαφορές, οδηγώντας τους λαούς προς την ευημερία. Ο Ρήγας Φεραίος ήξερε τι έλεγε, όταν πρότεινε Βαλκανική δημοκρατία.

Ένας φιλότουρκος Άγγλος πρέσβης:

«Ο συνεταιρισμός των Αμπελακιωτών έδωσε στην οικουμένη ένα μάθημα πρακτικής σχετικά με τις εμπορικές εταιρίες: δημιούργησε ένα μοναδικό παράδειγμα στην ιστορία της Ευρώπης, μιας εταιρίας κεφαλαίων και εργατών, που διευθυνόταν επιδέξια, οικονομικά και με επιτυχία, και που τοποθετούσε στο ίδιο επίπεδο τα συμφέροντα του κεφαλαίου και της εργασίας»⁹.

Στη μακρινή Αυστροουγγαρία, οι Βλάχοι από τη Μοσχόπολη της σημερινής Αλβανίας:

«Το Miskolc(Μίσκολτς) ήταν ενταγμένο στο ευρύτερο δίκτυο στο όποιο είχαν ακμάσει από τον 17ο αιώνα οι τρανσυλβανικές κομπανίες, αλλά και οι σποραδικά ανεπτυγμένες εγκαταστάσεις Οθωμανών υπηκόων, από την εποχή πού ακόμη οι περιοχές αποτελούσαν οθωμανικές κτήσεις. Σύμφωνα με απογραφή του 1783, από τους 12.767 κατοίκους της πόλης οι 212 ήταν μη ουνίτες Έλληνες, οι 82 Εβραίοι, ενώ σε απογραφή του 1792-1793 απαντούν 97 έλληνες οικογενειάρχες. Το 1817, όπως μας πληροφορεί σύγγραμμα με στατιστικά στοιχεία τού νομού Borsod, όπου υπαγόταν διοικητικά το Miskolc, οι μη ουνίτες Έλληνες¹⁰, μολονότι αποτελούσαν το 1/463 του πληθυσμού του νομού, κατείχαν ακίνητα, βοσκοτόπια, και ως προς τα ιδρύματα τους “κανένα έθνος δέν μπορεί νά τους παραβληθεί”…»¹¹.

Ο τραπεζίτης, βιομήχανος, εφοπλιστής και Βαρόνος Γεώργιος Σίνας(1783-1856), αναφερόμενος στις τιμές που του έκαμε ο Αυτοκράτορας της Αυστροουγγαρίας έγραψε:

«… Μόνο τον τίτλο και τα παράσημα, τα οποία δεν εκπροσωπούν πάντοτε την αξία μου, μου έδωσε ο τόπος αυτός. Τον πλούτο μου απόχτησα με τον ιδρώτα του προσώπου μου ως Μοσχοπολίτης. Στην καταγωγή μου αυτή οφείλω την αξία μου και με αυτήν έχω θησαυρίσει τον πλούτο μου…».

Ο Βλάχος δάσκαλος του Γένους, Δανιήλ Μοσχοπολίτης, όταν, καλούσε τα Βαλκάνια να μάθουν τη ρωμαίικη γλώσσα:

«Αλβανοί, Βλάχοι, Βούλγαροι Αλλόγλωσσοι, χαρήτε/ Κι έτοιμασθήτε όλοι σας, Ρωμαίοι να γενήτε./ Βαρβαρικήν αφήνοντες γλώσσαν, φωνήν και ήθη,/ όπου στους απογόνους σας να φαίνωνται σαν μύθοι./ Γένη σας να τιμήσετε, όμού και τάς Πατρίδας,/τάς Άλβανοβουλγαρικάς κάμνοντες Ελληνίδας […] Λαοί οι πριν αλλόγλωσσοι, αλλ’ ευσεβείς τα θεία,/”Ρωμαίων ν’άποκτήσετε γλώσσαν καί όμιλίαν./ Μεγάλως ωφελούμενοι και στό επάγγελμα σας,/Κ’ εις όλα τα εμπορικά επιχειρήματα σας.[…]»¹².

Αυτά τα λίγα που παραθέσαμε καθιστούν ανούσια και απολύτως λανθασμένη τη συζήτηση, που ξεκίνησε. Το υποτελές Κράτος και η σημερινή μονοφυσίτικη «Εκκλησία» κρύβουν την ιστορία, γιατί δεν βολεύονται από μία επιστροφή στην πολιτική και εκκλησιαστική δημοκρατία. Οι σημερινές πολιτικές, θρησκευτικές και πνευματικές ηγεσίες ολοκληρώνουν ό,τι ξεκίνησαν οι Βαυαροί.

Ως άλλες συντεχνίες, καθηλώνουν τη θεία δυνατότητα των ανθρώπων, ώστε οι ίδιες να διατηρήσουν τη νομή της περιουσίας και εξουσίας. Με αυτή τη θρησκευτική και πολιτική ηγεσία, δεν μπορεί να ευοδωθεί το όραμα του σερ Στίβεν Ράνσιμαν: «Η Ορθοδοξία θα είναι η θρησκεία του 21^ου αιώνα».

Αυτό θα έρθει, όταν απορρίψουμε τα ψέματα, συνδέσουμε την αθλιότητα, που ζούμε, με την πίστη μας και ξαναμάθουμε τι πάει να πει εκκλησία του λαού, του πιστού στις δυνάμεις και στις δυνατότητες του, διότι «θεοί εσμέν». Θα απελευθερωθούμε, απελευθερώνοντας τον πλανήτη, όταν επαναφέρουμε την αληθή ουσία του χριστιανισμού στην ελληνική του βάση. Όσοι έχουν μάθει να διαιρούν την Ελλάδα σε προ και μετά Χριστό εποχή, να θυμούνται: «Τα Ευαγγέλια είναι η τελευταία και η πιο υπέροχη έκφραση της Ελληνικής μεγαλοφυΐας, όπως η Ιλιάδα ήταν η πρώτη της έκφραση». Αυτά είναι τα λόγια της φιλοσόφου Σιμόν Βέιλ (1909-1943) . Να ξαναθυμηθούμε ότι η θρησκεία έχει στενή σχέση με το χρέος:

«Ο κοινωνικός ανθρωπολόγος Ντέηβιντ Γκραίμπερ διακρίνει στις προκαπιταλιστικές χιλιετίες εναλλαγές μεταξύ περιόδων σχετικής κοινωνικής ειρήνης και ανερχόμενων συστημάτων πίστωσης, και περιόδων σύγκρουσης και λεηλασίας στις οποίες η πίστωση συρρικνωνόταν ή κι εξαφανιζόταν ολότελα για ν’ αντικατασταθεί από συναλλαγές με πολύτιμα μέταλλα ή άλλες μορφές ρευστού. Οι σχέσεις εμπιστοσύνης σπάνιζαν σε τέτοιες περιόδους και τα δίκτυα που στηρίζονταν σ’ αυτές έφθιναν. Χωρίς ιωβηλαία οι οικονομίες οδηγούνταν σε αποσύνθεση και οι κατεστραμμένοι λαοί αναζητούσαν διέξοδο σε πολέμους»¹³.

Να μάθουμε ότι ο μαρξιστής οικονομολόγος Μάικλ Χάντσον, πρωτεργάτης της μελέτης του χρέους στην αρχαιότητα, παρουσιάζει τον Ιησού ως επαναστάτη εναντίον των δανειστών¹⁴. Μαζί με το ευαγγέλιο έχουμε ξεχάσει τον Ιησού με το φραγγέλιο, που των κολλυβιστών τας τραπέζας ανέστρεψεν. Ο Χάντσον έχει πει ότι «Η επανάσταση του 21ου αιώνα θα γίνει κατά των τραπεζιτών» και αυτή πρέπει να είναι η βαθύτερη ουσία της πολιτικής σήμερα. Η Ορθοδοξία και η Ελληνικότητα θα ξαναγίνουν αυτό που τους αξίζει και θα παίξουν τον παγκόσμιο ρόλο τους, όταν εμείς αποκαταστήσουμε τον θεσμό της εκκλησίας σε όλες του τις εκφράσεις. Όταν θα ξαναγίνουμε αγαπητική κοινότητα ανθρώπων και ερωτική εκκλησία του δήμου. Η Πίστη στον εαυτό μας και στον διπλανό μας είναι η Πίστη προς τον Θεό. Αν η κοινότητα των ανθρώπων ζει και δημιουργεί, καμία ολιγαρχία δεν μπορεί να την ελέγξει.

«Εάν ο Θεός μεθ’ ημών ουδείς καθ’ ημών». (Ιωάννης Καποδίστριας).

Ας ξεκινήσουμε από τώρα την πολιτική, οικονομική και κοινωνική ανασυγκρότηση της πατρίδας, ανασυγκροτώντας των Ελλήνων τις Κοινότητες. Ας φτιάξουμε εκείνο τον άλλο Γαλαξία, που μας πρέπει.

Επεξηγήσεις