Σχόλιο G-M-R:    Το μικρό ποίημα του μεγάλου Μ.Μπρεχτ, “Όλα αλλάζουν” αφιερώνεται σε όλους τους πολίτες που υποφέρουν αλλά κατακρίνουν τον εαυτό τους γι’ αυτή τους την κατάσταση.

 

“Όλα αλλάζουν”

“Όλα αλλάζουν. / Να ξαναρχίσεις/ Μπορείς και με την τελευταία σου πνοή.

Μα ό,τι έγινε έγινε. / Και το νερό που έριξες στο κρασί σου/ Δεν μπορείς να το ξαναβγάλεις.

Ο,τι έγινε έγινε. / (… ) Όλα όμως αλλάζουν. / Να ξαναρχίσεις/ Μπορείς και με την τελευταία σου πνοή”.

 

 

 

ΜΠΕΡΤΟΛΝΤ ΜΠΡΕΧΤ100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ

 

Παγκόσμια επίκαιρο το έργο του

“Για το φτωχό Μπ. Μπ.”

“Εγώ, ο Μπέρτολντ Μπρεχτ, είμαι απ’ τα μαύρα δάση/ Στις πολιτείες μ’ έφερε η μητέρα μου/ σαν ήμουν μέσα στο κορμί της. Κι η παγωνιά του δάσους/ θα μείνει εντός μου ως τη στερνή τη μέρα μου (…)

* * *

Γενιά ελαφρόμυαλη, στρωθήκαμε σε σπίτια/ που λέγαμε πως θα κρατήσουνε παντοτινά. / (Ετσι χτίσαμε τα ψηλά σαρδελοκούτια του Μανχάτταν/ και τις λιγνές κεραίες που ο Ατλαντικός αναγελά) (…)

* * *

Ελπίζω στους σεισμούς που είναι να ‘ρθούν/ να μην αφήσω το πούρο μου να σβήσει απ’ τον καημό μου. / Εγώ, ο Μπέρτολντ Μπρεχτ, στις πολιτείες της ασφάλτου/ ξεβρασμένος/ από τα μαύρα δάση μες στη μάνα μου πριν από τον καιρό μου”.

(μετάφραση: Μάριος Πλωρίτης)

Αουγκσμπουργκ.10 Φεβρουαρίου 1898. Ο χαρτοβιομήχανος Μπέρτολντ – Φρίντριχ Μπρεχτ και η – καταγόμενη από το Μέλανα Δρυμό – γυναίκα του Σοφία, το γένος Μπρέτσινγκ, γεννούν τον Ευγένιο Μπέρτολντ Μπρεχτ,που έγινε ο μεγαλύτερος γερμανόφωνος ποιητής, δραματουργός και εισηγητής (θεωρητικά και σκηνοθετικά) μιας νέας αισθητικής και ενεργούς κοινωνικά λειτουργίας του θεάτρου στον αιώνα μας. Το μόνο, αληθινό αυτό, “αμάρτημά” του:  Άλλαξε ταξικό στρατόπεδο. Μελέτησε, πίστεψε και διέδωσε το μαρξισμό, μεταπλάθοντάς τον σε διδακτική, στρατευμένη με το λαό, τέχνη. Εκανε ποίημα, τραγούδι, πεζογραφία, θέατρο, θεωρητικά κείμενα την πάλη των τάξεων, την ανάγκη αλλαγής του ανθρώπου και της κοινωνίας με την κατάληψη της εξουσίας από το προλεταριάτο και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Αυτό το “αμάρτημά” του είναι που δεν του συγχώρεσε, ποτέ,ο καπιταλισμός. Ούτε η πατρίδα του, Γερμανία, μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο. Ούτε η μεσοπολεμική. Ούτε, φυσικά, η ναζιστική. Ούτε οι αντιδραστικές δυνάμεις στις ευρωπαϊκές χώρες, απ’ όπου πέρασε εξόριστος στα χρόνια του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Ούτε οι ΗΠΑ, όπου έζησε εξόριστος και διωκόμενος από την αντικομμουνιστική, μακαρθική, Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών.Ούτε η ψυχροπολεμική “ελεύθερη Δύση” – και η ΟΔΓ. Ούτε η σημερινή ενιαία Γερμανία μετά την ύψωση “νέου τείχους” από τη σημερινή “νέα τάξη”. Απόδειξη:

Παλιότερα, είχαμε τα ιδεολογήματα, κάποιων υποτιθέμενων “μπρεχτολόγων” και “μαθητών” του – που ή δεν πίστεψαν ποτέ ή κάποτε αρνήθηκαν το μαρξισμό (τέτοιους έχουμε και στην Ελλάδα) – που είτε εκλεπτυσμένα είτε και χοντροκομμένα, διατυμπάνιζαν ότι το διδακτικού περιεχομένου και μορφής έργο του είναι οριστικά ξεπερασμένο.Τα τελευταία χρόνια επιστρατεύτηκαν και ελεεινοί Αμερικανο-Ευρωπαίοι “κονδυλοφόροι” (συγγραφικοί και δημοσιογραφικοί), που λασπολογούν, εμφανίζοντας τον Μπρεχτ ως “κλέφτη” του συγγραφικού έργου άλλων, ως “τυραννικό”, “ανήθικο” και άλλα παρόμοια γελοία. Γιατί; Γιατί οι “υποβολείς” τους τρέμουν την τρομερή, παγκόσμια επικαιρότητα και τεράστια αφυπνιστική δύναμη του μπρεχτικού έργου.

Αυτή η επικαιρότητα και δύναμη του έργου του Μπρεχτ, είναι που αναγκάζει τους πιο …εκλεπτυσμένους αρνητές του μαρξισμού και του σοσιαλισμού να οργανώνουν (επίσημα στη Γερμανία και στο Ινστιτούτο “Γκαίτε” στην Ελλάδα) εκδηλώσεις για τα 100 χρόνια από τη γέννησή του. Αξίζει η επισήμανση: Οταν, το 1988, η ΓΛΔ τίμησε με πλήθος εκδηλώσεων τα 80 χρόνια της γέννησής του, η ΟΔΓ προώθησε ως …εξαγώγιμο “προϊόν” την υποτίμηση του έργου του ως αντιποιητικού, αντιθεατρικού, θεματικά και μορφολογικά ξεπερασμένου. Σήμερα, περιέργως πώς, η ενιαία Γερμανία τον “τιμά” ως “εθνικό” δημιουργό …μουσειακού τύπου, αφού προηγουμένως και πρόσβαλε το θέατρό του με το ανέβασμα ενός έργου που προκάλεσε αντιδράσεις με το ανεκτικό προς τον Χίτλερ θέμα του και φρόντισε για την οικονομική, στελεχική και καλλιτεχνική εξουθένωση του περίφημου “Μπερλίνερ Ανσάμπλ”. Του θεάτρου που δημιούργησε ο Μπρεχτ, με την αμέριστη στήριξη της ΓΛΔ.

Καθώς η νεότερη γενιά αγνοεί το ανυπέρβλητης – ποιητικής, δραματουργικής, θεωρητικής, σκηνοθετικής, ιδεολογικής – αξίας, επίμαχης επικαιρότητας και τεράστιο σε ποσότητα έργο του Μπρεχτ, όπως και τις περιπέτειές του, παραθέτουμε συμπυκνωμένα, ως “έναυσμα” για να στραφούν οι νέοι σ’ αυτό, βιογραφικά και εργογραφικά στοιχεία.

 

Βιο-εργογραφική πορεία

• 1904: Ο Μπρεχτ μπαίνει στο δημοτικό, το 1908 στο γυμνάσιο. Δεκάχρονος δημοσιεύει ποιήματα και διηγήσεις στο γυμνασιακό περιοδικό και στην ομώνυμη εφημερίδα της γενέτειράς του. 1917: γράφεται στη Φιλοσοφική του Πανεπιστημίου του Μονάχου και παρακολουθεί τα μαθήματα του θεατρολόγου Αρτουρ Κούτσερ, φίλου του Φρανκ Βέντεκιντ. 1918: σπουδάζει Ιατρική. Τον Οκτώβρη επιστρατεύεται σαν νοσοκόμος. Γράφει τον ποιητικό “Θρύλο του νεκρού στρατιώτη” και την πρώτη μορφή του θεατρικού “Βάαλ”.1920: συμμετέχει σ’ ένα Συμβούλιο Εργατών και Στρατιωτών.Σε κείμενό του (3/1954), αναφερόμενος αυτοκριτικά στη “δυσκολονόητη”, “ιδεαλιστική διαλεκτική” του θεατρικού “Ταμπούρλα μέσα στη νύχτα”(πρώτη γραφή το 1920) με ήρωα τον στρατιώτη Κράγκελ που “γυρίζει την πλάτη του στην επανάσταση”, αλλά και στα”Βάαλ”, “Στη ζούγκλα των πόλεων” (1922), “Αντρας ίσον άντρας” (1925. Τίτλος της πρώτης γραφής “Γκαλγκάι”), γράφει: “Δεν είχα σχεδόν ακόμα καμιά ακριβή πληροφορία για τη Ρώσικη Επανάσταση, όμως ακόμα και οι περιορισμένες εμπειρίες μου όταν ήμουν απλός υγειονομικός φαντάρος το χειμώνα του 1918, μ’ έκαναν να υποψιάζομαι ότι είχε εμφανιστεί στο προσκήνιο μια εντελώς διαφορετική, μια νέα αγωνιστική δύναμη τεράστιας έκτασης: το επαναστατικό προλεταριάτο. (… ) Αργότερα εργάστηκα σύμφωνα με διαφορετικές απόψεις και τα έργα ήταν απλούστερα και υλιστικότερα (…)”.
• 1919: Στο Μόναχο βοηθά τους Σπαρτακιστές.Συνεργάζεται με τον δημοφιλή κωμικό Καρλ Βάλεντιν.Η Πάουλα Μπανχόλτσερ γεννά το γιο του Φρανκ.Γράφει για θέατρο στην κομμουνιστική εφημερίδα του Αουγκσμπουργκ “Volkswille”, τον “Σπάρτακο” και τα μονόπρακτα για τον Βάλεντιν “Μικροαστικός γάμος”, “Lux in tenebris”, “Ο ζητιάνος”, “Ο ψόφιος σκύλος”, “Ξορκίζει το διάβολο”, “Το ψάρεμα”.1922: “δραματουργός” του “Καμερσπίλε” του Μονάχου, όπου παρουσιάζεται το “Ταμπούρλα μέσα στη νύχτα”, που διακρίνεται με το βραβείο “Κλάιστ” και ανεβάζεται στο βερολινέζικο “Ντόιτσες Τεάτερ” του διάσημου σκηνοθέτη Μαξ Ράινχαρτ.Παντρεύεται τη Μαριάννα Τσοφ.Γράφει το αυτοβιογραφικό “Για τον Μπ. Μπ. “ και τον “Αννίβα”.1923: γεννιέται η κόρη του Χάννε.Παρουσιάζεται στο Μόναχο το “Στη ζούγκλα των πόλεων”. Συνδέεται με την τρίτη γυναίκα του, Ελένα Βάιγκελ,κορυφαία ερμηνεύτρια των έργων του. Το αποτυχημένο πραξικόπημα των Χίτλερ – Λούντεντορφ(11/1923) τον περιλαμβάνει στη λίστα των διώξεων. Παρουσιάζεται στη Λειψία ο “Βάαλ”. Με τον Φοϊχτβάνγκερ διασκευάζει τον “Εδουάρδο Β” του Μάρλοου και το σκηνοθετεί (1924) στο Μόναχο. 1924 – 1926: “δραματουργός” του “Ντόιτσες Τεάτερ”, όπου ανεβάζεται η “Ζούγκλα των πόλεων”, ενώ στο”Στάατς Τεάτερ” ο “Εδουάρδος Β”. Η Ελένα Βάιγκελ γεννά το γιο του Στέφαν.
• 1925: διασκευάζει την “Κυρία με τας καμελίας”,που σκηνοθετεί ο Μπέρναρντ Ράιχ. Δημοσιεύει ποιήματα, σύντομες ιστορίες κλπ., σε πολλές εφημερίδες. Με νέους συγγραφείς ιδρύει την “Ομάδα 1925”.1926: σκηνοθετεί παραλλαγή του “Βάαλ”, “Βίος και πολιτεία του Βάαλ του αρσενικού”.Αναπτύσσει τη θεωρία του για το επικό θέατρο.Παίζεται ο “Γάμος” στη Φραγκφούρτη. Δημοσιεύεται το ποιητικό “Προσευχητάρι τσέπης”,που επανεκδίδεται το 1927 ως “Προσευχητάρι του Μπέρτολντ Μπρεχτ”. Μεταδίδεται ραδιοφωνικά το “Αντρας για άντρας”. Δουλεύει τον “Σβέικ” για τον διάσημο σκηνοθέτη Πισκάτορ και το “Μικρό Μαχαγκόνι” με τον συνθέτη Κουρτ Βάιλ,που παίζεται στο Φεστιβάλ Μουσικής του Μπάντεν – Μπάντεν. Παρουσιάζει ραδιοφωνικά τον “Μάκβεθ”. Δουλεύει τα “Φάτσερ” και “Φλαϊσχάκερ” για να τα ανεβάσει ο Πισκάτορ. 1928: Στη βερολινέζικη “Λαϊκή Σκηνή” το “Αντρας για άντρας” και στο “Σιφμπάουερνταμ Τεάτερ” η “Οπερα της πεντάρας”. Γράφει τα“Ανοδος και πτώση της πόλης Μαχαγκόνι” και “Η πτήση των Λίντμπεργκ”, το οποίο μαζί με το “Διδακτικό έργο του Μπάντεν – Μπάντεν” παρουσιάζεται στο Μπάντεν – Μπάντεν. Ανεβαίνει, με ποιήματά του, το “Χάπι έντ” της Ελίζαμπεθ Χάουπτμαν, με την οποία συνεργάζεται για ημιτελή έργα του. (σ. σ. Τη συνεργασία αυτή επικαλούνται οι λασπολόγοι περί του “κλέφτη” ξένης πνευματικής ιδιοκτησίας Μπρεχτ).
• 1930: “Ανοδος και πτώση της πόλης Μαχαγκόνι” στη Λειψία. Έκδοση των δύο πρώτων τόμων των “Δοκιμών”. Στο Εκπαιδευτικό Ινστιτούτο Βερολίνου παρουσιάζεται το “Αυτός που λέει Ναι”,που το ξαναγράφει. Γράφει και το “Αυτός που λέει Οχι”. Η Βάιγκελ γεννά την κόρη του Μπάρμπαρα (ζει και είναι κληρονόμος του). Ανεβαίνει η “Απόφαση”. Δίκη με τον Παμστ για την αλλοίωση του σεναρίου του στην κινηματογραφική “Οπερα της πεντάρας”. Γράφει τα “Η εξαίρεση και ο κανόνας”, “Η Αγία Ιωάννα των Σφαγείων”και πλήθος θεωρητικά (ιδεολογικά, θεατρολογικά κ.ά.). 1931: Γράφει στην εφημερίδα του ΚΚΓ.Διασκευάζει για το ραδιόφωνο τον “Αμλετ”.Σκηνοθετεί νέα παραλλαγή του “Αντρας για άντρας”. Δημοσιεύει το πραγματικό κινηματογραφικό σενάριο για την “Οπερα της πεντάρας”. Γράφει τη “Μάνα” (βασισμένος στη “Μάνα” του Γκόρκι) και τη σκηνοθετεί το 1932, όπως και την “Αγία Ιωάννα των σφαγείων”. Η Επιτροπή Ελέγχου απαγορεύει λόγω του σεναρίου του, την ταινία του Σλάταν Ντούβο “Κούλε Βάμπε”, που παίζεται αργότερα λογοκριμένη. Ο Μπρεχτ πάει στη Μόσχα για την προβολή της ταινίας αυτής. Παρακολουθεί μαρξιστικά μαθήματα στη Σχολή “Καρλ Μαρξ” στο Βερολίνο. Γράφει το “Στρογγυλοκέφαλοι και Σουβλοκέφαλοι” και το παιδικό “Τρεις στρατιώτες”.1933: Γενάρης: στην Ερφούρτη η αστυνομία διακόπτει την παράσταση της “Απόφασης” και στο Ντάρμστατ απαγορεύεται το ανέβασμα της “Αγίας Ιωάννας των σφαγείων”.

15χρονη εξορία και επιστροφή

• 27/2/1933: πυρκαγιά στο Ράιχσταγκ.28/2: η οικογένεια Μπρεχτ, κυνηγημένη από τους ναζί, παίρνει το δρόμο της εξορίας (Πράγα, Βιέννη, Ζυρίχη, Καρόνα). 10/5/1933 οι ναζί καίνε τα βιβλία του.Τα “Επτά θανάσιμα αμαρτήματα των μικροαστών” παίζονται στο Παρίσι. Συνεχίζεται η εξορία: Δανία (Σβέντμποργκ). Γράφει το “Μυθιστόρημα της πεντάρας”.1934: Συνεργάζεται σε γερμανόφωνα περιοδικά εξορίστων. Εκδίδονται το “Μυθιστόρημα της πεντάρας” (Αμστερνταμ) και τα “Τραγούδια, ποιήματα, χορικά” (Παρίσι). Γράφει το “Οράτιοι και Κουράτιοι”.1935: Ταξίδι στη Μόσχα. Του αφαιρείται η γερμανική ιθαγένεια. Συμμετέχει στο αντιφασιστικό Διεθνές Συνέδριο Συγγραφέων (Παρίσι). Ερασιτέχνες εργάτες ανεβάζουν τη “Μάνα” στην Κοπεγχάγη.Πάει στη Ν. Υόρκη, όπου ανεβαίνει η “Μάνα” και γράφει τα “Τρόμος και αθλιότητα στο Γ Ράιχ” και “Πέντε δυσκολίες για να γράψει κανείς την αλήθεια”.1936: Γυρίζει στο Σβέντμποργκ. Ανεβαίνουν στην Κοπεγχάγη οι “Στογγυλοκέφαλοι και σουβλοκέφαλοι” και τα “Επτά θανάσιμα αμαρτήματα των μικροαστών”. Η παράσταση αυτή απαγορεύεται από τον βασιλιά. Γράφει θεωρητικά κείμενα για το θέατρο. 1937: Συμμετέχει στο Διεθνές Συνέδριο Συγγραφέων υπέρ του Ισπανικού λαού (Παρίσι), όπου σκηνοθετεί τα “Ντουφέκια της κυρά Καράρ” και γράφει το “Μυθιστόρημα των Τούι” και το “Με Τι”.1938: Στην Κοπεγχάγη παρουσιάζει τα “Ντουφέκια της κυρά Καράρ” και στο Παρίσι το “Γ Ράιχ” με τίτλο “99%”. Στο Σβέντμποργκ γράφει το “Η γη γυρίζει” (πρώτη παραλλαγή του “Βίου του Γαλιλαίου”) και το μυθιστόρημα “Οι κομπίνες του κυρίου Ιουλίου Καίσαρα”.1939: Ενόψει της γερμανικής κατοχής της Δανίας, καταφεύγει στη Σουηδία, όπου βοηθά εργατικούς και φοιτητικούς θιάσους. Γράφει θεωρητικά κείμενα και τα “Ανάκριση του Λούκουλου”, “Η μάνα Κουράγιο και τα παιδιά της”, “Ποιήματα του Σβέντμποργκ”, “Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν”.1940: Λόγω της γερμανικής παρουσίας εγκαταλείπει τη Σουηδία για τη Φινλανδία, όπου γράφει θεωρητικά κείμενα και τα “Ο αφέντης Πούντιλα και ο υπηρέτης του ο Μάτι”, “Διάλογοι εξορίστων”.
• 1941: Καταφεύγει στην ΕΣΣΔ και από εκεί για τις ΗΠΑ,όπου γράφει τα “Η αποτρεπτική άνοδος του Αρτούρο Ούι”, “Τα οράματα της Σιμόν Μασάρ”. 1942: Συνεργάζεται με τον Φριτς Λανγκ για την ταινία “Και οι δήμιοι πεθαίνουν”. Στη Ν. Υόρκη ανεβαίνει στα γερμανικά το “Τρόμος και αθλιότητα στο Γ Ράιχ”. 1943: Κυκλοφορεί στη Ν. Υόρκη το “Μυθιστόρημα της πεντάρας”. Διασκευάζει τη “Δούκισσα του Αμάλφι” του Γουέμστερ. Στο Ανατολικό Μέτωπο σκοτώνεται ο γιος του Φρανκ.Γράφει τον “Σβέικ στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο”. Στην Ευρώπη είναι διάσημος, στις ΗΠΑ υποφέρει. 1944: Γράφει τον “Καυκασιανό κύκλο με την κιμωλία”,σχεδιάζει τα “Βίος του Κομφούκιου”, “Ζωή και θάνατος της Ρόζας Λούξενμπουργκ” κ. ά. και με τον φιλοκομμουνιστή, κορυφαίο Αμερικανό ηθοποιό Τσαρλς Λότον ξαναδουλεύει τον “Γαλιλαίο” και συνεργάζεται για σενάρια. 1945: Ανεβαίνει στη Ν. Υόρκη, στα αγγλικά, με τίτλο “Η ιδιωτική ζωή της ανώτερης φυλής”, το “Γ Ράιχ”. Διασκευάζει σε ποίημα το “Κομμουνιστικό Μανιφέστο”.1946: Στη Ν. Υόρκη και Βοστόνη παίζεται η διασκευασμένη “Δούκισσα του Αμάλφι”. 1947: Ο Λότον ανεβάζει τον “Γαλιλαίο”.
• Οκτώβρης 1947: Ανακρίνεται από την Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών. Εγκαταλείπει τις ΗΠΑ. Πάει στην Ελβετία.Γράφει την “Αντιγόνη”.1948: Ανεβαίνουν έργα του στο Βερολίνο, στη Μινεσότα, στη Ζυρίχη. Οι Αμερικάνοι “σύμμαχοι” τού αρνούνται τη βίζα για να πάει στο Βερολίνο. Με τσέχικο διαβατήριο τελικά καταφέρνει να περάσει στο Ανατολικό Βερολίνο,όπου εκδίδει τη συλλογή “Ιστορίες του Καζαμία” και γράφει το σπουδαίο ιδεολογικό – θεωρητικό “Μικρό όργανο για το Θέατρο”.1949: Ιδρύει με τη Βάιγκελ το θίασο “Μπερλίνερ Ανσάμπλ” και ανεβάζει στο “Ντόιτσες Τεάτερ” τη “Μάνα Κουράγιο” και τον “Πούντιλα”. Γράφει τις “Μέρες της Κομμούνας”.
• Από τα τέλη του 1949 μέχρι τις 14/8/1956 που πεθαίνει, η ζωή, η δράση, το συγγραφικό και σκηνοθετικό έργο του επιβεβαιώνει την τεράστια πνευματική αξία και ακλόνητη πίστηστο σοσιαλισμό του Μπρεχτ. Πολλούς και μεγάλους “σταθμούς” έχει και αυτή την περίοδο η πολύπλευρη δημιουργία του. Αναφέρουμε μερικούς και όσα έγραψε αυτά τα χρόνια: Γίνεται μέλος της Ακαδημίας Τεχνών του Βερολίνου. Εκδίδει πλήθος ποιημάτων του. Απευθύνει ιδεολογικού περιεχομένου “Ανοιχτή επιστολή στους Γερμανούς συγγραφείς και καλλιτέχνες”.Του απονέμεται το Εθνικό Βραβείο της ΓΛΔ. Το “Μπερλίνερ Ανσάμπλ” εμφανίζεται στη Βαρσοβία. Ζητά χάρη για τους Ρόζεμπεργκ. Στην εφημερίδα του ΚΚ της ΓΛΔ κριτικάρει εποικοδομητικά την κρατική πολιτιστική πολιτική. Το κράτος στεγάζει στο θέατρο “Αμ Σιφερμπάουερνταμ” το “Μπερλίνερ Ανσάμπλ” το 1954, χρονιά που το “Μμπερλίνερ Ανσάμπλ” συμμετέχει στο 1ο “Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου των Εθνών” (Παρίσι) και ο δημιουργός του τιμάται με το βραβείο “Στάλιν”. Μιλά στο 1ο Διεθνές Συνέδριο Ειρήνης. Απρίλιο του 1955 πάει στη Μόσχα για την τελετή απονομής του βραβείου “Στάλιν”. Τον Μάιο γράφει στην Ακαδημία Τεχνών του Βερολίνου γράμμα – διαθήκη, σε περίπτωση θανάτου του. 4/7/1956: Γράμμα του στο Κοινοβούλιο της Βόννης εναντίον του επανεξοπλισμού της ΟΔΓ.10/8/1956: Τελευταία πρόβα του στο “Βίο του Γαλιλαίου”. 14/8/1956: Στις 23.45 πεθαίνει από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου.

Τα έργα του από το 1950 – 56: “Μπουκοβινά ελεγεία”. Διασκευή του “Λούκουλου” σαν όπερας και την παραλλαγή “Η καταδίκη του Λούκουλου”. “Εκθεση του Χέρνμπουργκ” για το Φεστιβάλ Δημοκρατικής Νεολαίας. “Εκπαίδευση της σίκαλης”. Το θεωρητικό “Η Διαλεκτική στο θέατρο”. Διασκευή του “Κοριολανού”. Ποιήματα για την ταινία του Γιόρινς Ιβενς “Το τραγούδι των ποταμών”. Το τελευταίο του θεατρικό “Τουραντό ή το συνέδριο των ασπρορουχάδων”.Και το περίφημο ποιητικό “Το αλφαβητάρι του πολέμου” (τέλη του ’55).

 

Έκανε προτάσεις στους λαούς

Ο Μπ. Μπρεχτ από τα νιάτα του ονειρεύτηκε την κοινωνική αλλαγή και “έκανε προτάσεις” για την πραγματοποίησή της. Ελάχιστο δείγμα – και μόνο ποιητικό – των “προτάσεών” του παραθέτουμε. Η μετάφραση ανήκει στον Μάριο Πλωρίτη.Η μετάφραση του ποιήματος “ΟΛΑ ΑΛΛΑΖΟΥΝ” είναι του Πέτρου Μάρκαρη.

“Υμνος στο θεό” (1919)

“Βαθιά στις σκοτεινές κοιλάδες πεθαίνουνε οι πεινασμένοι. / Αλλά εσύ τους δείχνεις το ψωμί, και τους αφήνεις να πεθαίνουν. / Εσύ έχεις θρονιαστεί αιώνιος κι αόρατος/ κι αστράφτεις ανελέητος πάνω απ’ το αιώνιο Σχέδιό σου. /(… )

Αφησες τους φτωχούς φτωχοί να μείνουνε χρόνια και χρόνια/ γιατί ήτανε οι πόθοι τους πιο όμορφοι απ’ τον Παράδεισό σου. (… ) “.

***

“Επιτάφιο, 1919” (1926)

“Η Κόκκινη Ρόζα χάθηκε, κι αυτή. / Κανείς δεν ξέρει πού το κορμί της παραχώσαν. / Επειδή έλεγε την αλήθεια στους φτωχούς/ από τον κόσμο οι πλούσιοι τη διώξαν”.

***

“Αυτή η ανεργία” (1930)

“Κύριοι συνάδελφοι, η ανεργία/ πρόβλημα είναι ακανθώδες. / Εφ’ ω και είναι ευκαιρία/ το Συμβούλιόν μας το εργώδες/ να της αφιερώσει μίαν… συζήτησιν/ εφ’ όσον η εργασία δεν έχει ζήτησιν. / (… )

Αίνιγμα αποτελεί διά πάντα τίμιον/ πολίτην και υγιώς σκεπτόμενον/ της ανεργίας το φαινόμενον. Και επιπλέον, εξόχως επιζήμιον. / Κύριοι, οι καιροί ου μενετοί! / Θα αποτελέσει δε αδυναμίαν μας θανάσιμον, / εάν ημείς, του έθνους οι εκλεκτοί, / δεν εύρωμεν μίαν δικαιολογίαν βάσιμον, / και την εμπιστοσύνην ούτω χάσωμεν/ του λαού, ήτις μας είναι λίαν χρήσιμος. / Πρέπει, λοιπόν, δεόντως ν’ αντιδράσωμεν. / (… ) Δε συμφωνείτε, κύριοί μου; / Το συμφερότερον, κατά την άποψιν μου, / είναι ν’ αποφασίσωμεν ότι το πρόβλημα ελύθη, / και να το παραδώσωμεν στη λήθη.

– Την άποψή σας, να τη βράσουμε! Η ανεργία, / πληγή και παιδεμός του τόπου, / θα λείψει μοναχά τη μέρα όπου/ θα μπείτε εσείς σε ανεργία! “.

***

“Γερμανικό εγχειρίδιο πολέμου” (1936)

“ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΨΗΛΑ/ θεωρούνε ταπεινό να μιλάς για το φαϊ. / Ο λόγος: έχουνε/ κιόλας φάει. /

Οι ταπεινοί αφήνουνε τον κόσμο/ χωρίς να ‘χουνε δοκιμάσει/ κρέας της προκοπής. (… )

ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΑΡΠΑΝΕ ΤΟ ΦΑΪ ΑΠ’ ΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙ/ κηρύχνουν τη λιτότητα. / Αυτοί που παίρνουν όλα τα δοσίματα/ ζητάν θυσίες. / Οι χορτάτοι μιλάν στους πεινασμένους/ για τις μεγάλες εποχές που θα ‘ρθουν. / Αυτοί που τη χώρα σέρνουνε στην άβυσσο/ λεν πως η τέχνη να κυβερνάς το λαό/ είναι πάρα πολύ δύσκολη/ για τους ανθρώπους του λαού. (… )

ΟΤΑΝ ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΨΗΛΑ ΜΙΛΑΝΕ ΓΙΑ ΕΙΡΗΝΗ/ ο απλός λαός ξέρει/ πως έρχεται ο πόλεμος. / Οταν αυτοί που είναι ψηλά καταριούνται τον πόλεμο/ οι διαταγές για επιστράτευση έχουν υπογραφεί”.

*** “Αλλαξε τον κόσμο: Το ‘χει ανάγκη” (Από το θεατρικό έργο “Απόφαση”, 1930).

Χορός: “Χρειάζονται πολλά, τον κόσμο για ν’ αλλάξεις: / Οργή κι επιμονή. Γνώση κι αγανάχτηση. Γρήγορη απόφαση, στόχαση βαθιά. / Ψυχρή υπομονή, κι ατέλειωτη καρτερία. / Κατανόηση της λεπτομέρειας και κατανόηση του συνόλου. / Μονάχα η πραγματικότητα μπορεί να μας μάθει πώς/ την πραγματικότητα ν’ αλλάξουμε”.

***

“Ολα αλλάζουν”

“Όλα αλλάζουν. / Να ξαναρχίσεις/ Μπορείς και με την τελευταία σου πνοή. / Μα ό,τι έγινε έγινε. / Και το νερό που έριξες στο κρασί σου/ Δεν μπορείς να το ξαναβγάλεις. / Ο,τι έγινε έγινε. / (… ) Όλα όμως αλλάζουν. / Να ξαναρχίσεις/ Μπορείς και με την τελευταία σου πνοή”.

“Αν μείνουνε τα πράγματα όπως είναι” (1936)

“Αν μείνουνε τα πράγματα όπως είναι/ είσαστε χαμένοι. / Φίλος σας είναι η αλλαγή/ η αντίφαση είναι σύμμαχός σας. / Από το Τίποτα/ πρέπει κάτι να κάνετε, μα οι δυνατοί/ πρέπει να γινούνε τίποτα./ Αυτό που έχετε, απαρνηθείτε το και πάρτε/ αυτό που σας αρνιούνται”.

***

“Δίκαια κυνηγημένος” (1938)

“Σαν πλουσιόπαιδο μεγάλωσα. / Οι γονείς μου κολάρο/ μου φόρεσαν, μ’ έμαθαν/ υπηρέτες νά ‘χω/ και μου διδάξανε την τέχνη να δίνω διαταγές. Οταν μεγάλωσα όμως, κι ολόγυρά μου κοίταξα, / δε μ’ άρεσαν οι άνθρωποι της τάξης μου, / ούτε να διατάζω και να μ’ υπηρετούν. / Τότε, την τάξη μου απαρνήθηκα και για συντρόφους πήρα/ τους ταπεινούς ανθρώπους.

Ετσι/ οι γονείς μου έναν προδότη ανάστησαν, του μάθανε/ όλα τους τα κόλπα, κι αυτός/ τα μαρτυράει στους εχθρούς τους. / (… )

Οπου κι αν πάω, στιγματισμένος είμαι/ στων δυνατών τα μάτια. Μα οι αδύναμοι/ διαβάζουν τα εντάλματα και/ άσυλο μου δίνουν, λέγοντας: / “Εσένα, σε κυνηγάνε/ για δίκαιο σκοπό””.

Το 1955 ο Μπρεχτ, προαισθανόμενος ίσως το θάνατό του, έγραψε το παρακάτω ολιγόστιχο ποίημα

“Δε χρειάζομαι ταφόπετρα”:

“Δε χρειάζομαι ταφόπετρα, εγώ.

Αλλ’ αν εσείς χρειάζεστε μια για μένα,

θα ήθελα κει πάνω να γραφτεί: “Έκανε προτάσεις. Εμείς

πράξη τις κάναμε”.

Μια τέτοια επιγραφή

θα ‘ταν τιμή για όλους μας”.

 

Πηγή: rizospastis.gr