Θεόδωρος Μαριόλης

Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο,

ΙΚΕ Δημήτρης Μπάτσης, και ΕΔΕΚΟΠ,  

11 Φεβ. 2017

Εάν ήταν σε θέση να αναστοχαστεί κανείς τι – κατά συντριπτική πλειοψηφία – λέγεται και γράφεται, εδώ και έξι-επτά χρόνια, τότε θα κατέληγε στο συμπέρασμα ότι το ζήτημα της ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας συνιστά γρίφο Μεταφυσικής. Το σφάλμα του θα ήταν ότι λησμόνησε πως στον «αντεστραμμένο κόσμο» της Ευρωζώνης-ΕΕ το «αληθινό είναι μία στιγμή του ψεύτικου» (G. Hegel). Δεν αποτελεί ζήτημα Μεταφυσικής αλλά ’Παταφυσικής.

Σύμφωνα με τον ιδρυτή της Alfred Jarry (1873-1907), η «’Pataphysique» (γράφεται με ένα απόστροφο πριν από τη λέξη και προέρχεται από παραφθορά του: «τὰ ἐπὶ τὰ φυσικά») είναι: (i) η επιστήμη των φανταστικών λύσεων, η οποία αποδίδει συμβολικά στα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των πραγμάτων και των εν εξελίξει διαδικασιών τις ιδιότητες που περιγράφονται από την «κατ’ αξίαν ιδιότητά τους» («virtualité»), κατ’ επέκτασιν (ii) η μελέτη των νόμων, οι οποίοι διέπουν τις εξαιρέσεις (και όχι τις συστηματικότητες) και, άρα, (iii) η περιγραφή και εξήγηση ενός σύμπαντος συμπληρωματικού ως προς το υπάρχον, το οποίο κανείς μπορεί ή, ίσως, πρέπει να δει.

Μόνο αφού πάρουμε το «κόκκινο χάπι» (όπως ο Neo στο The Matrix!) της μη-απολογητικής οικονομικής επιστήμης, τα πράγματα μπαίνουν στις θέσεις τους. Καταρχάς, κάθε κεφαλαιοκρατική εθνική οικονομία αποτελείται από τρεις, διακριτούς, τομείς, τον Ιδιωτικό (νοικοκυριά και επιχειρήσεις), το Δημόσιο και τον Εξωτερικό τομέα. Όπως γνωρίζουμε, από τις συμβολές των M. Kalecki και J. M. Keynes, αλλά και από τα ιστορικά δεδομένα, η υπέρβαση κάθε βαθιάς (ιδίως) ύφεσης έχει ως αναγκαία συνθήκη το να λειτουργήσει ένας, τουλάχιστον, εξ αυτών των τομέων ως «ατμομηχανή», δηλαδή να αναλάβει και να καθοδηγήσει την τόνωση της συνολικής ενεργού ζητήσεως. Τέλος, αυτή η τόνωση επιτυγχάνεται, στη γενική περίπτωση, μέσω δημοσιονομικών, νομισματικών, συναλλαγματικών, εισοδηματικών, εμπορικών και διαρθρωτικών πολιτικών (όπως η βιομηχανική πολιτική).

Ωστόσο, δεδομένης της συμμετοχής της χώρας στην ΕΖ-ΕΕ αυτά τα εργαλεία είτε δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε μπορούν να χρησιμοποιηθούν οριακά, τρόπος του λέγειν, και στρεβλωμένα. Όπως, για παράδειγμα, η δημοσιονομική πολιτική, η οποία περιορίστηκε ακόμα πιο ασφυκτικά με τη «Συνθήκη Δημοσιονομικής Σταθερότητας» (τέθηκε σε ισχύ στην αρχή του έτους 2013) και, αντιστοίχως, η εισοδηματική πολιτική, η οποία δεν δύναται παρά να ασκείται μονομερώς, δηλαδή εις βάρος των μισθωτών εργαζομένων.

Η μελέτη του «Ευρωπαϊκού Δικτύου Ερευνών Κοινωνικής και Οικονομικής Πολιτικής» (ΕΔΕΚΟΠ), η οποία θα παρουσιαστεί στις 15 Φεβρουαρίου στην Αθήνα,[1] και έχει συνταχθεί από τους Κωνσταντίνο Γαβριηλίδη, Κώστα Λαπαβίτσα και τον γράφοντα, περιλαμβάνει μία εικονοκλαστική ανάλυση της ΕΖ και της ελληνικής οικονομίας, καθώς και ένα πρόγραμμα ανακατεύθυνσης της τελευταίας σε τροχιά επαρκούς, πολυκλαδικής και ευσταθούς ανάπτυξης.[2]

Ποσοτικό θεμέλιο του Προγράμματος είναι ένα Σύστημα Διάγνωσης των δομικών ανισορροπιών της ελληνικής οικονομίας, το οποίο περιλαμβάνει πάνω από 30.000 κλαδικούς δείκτες και πολλαπλασιαστές και, έτσι, υποδεικνύει τις απαιτούμενες μεταβολές καθώς και τη λογική και χρονική κλιμάκωσή τους. Οι δείκτες και πολλαπλασιαστές αφορούν (μιλώντας εν συντομία):

(i). Στη δαπάνη: ενδιάμεσες αναλώσεις, κατανάλωση-επενδύσεις (ιδιωτικές και δημόσιες), και εξαγωγές- εισαγωγές.

(ii). Στα επίπεδα παραγωγής των εμπορευμάτων.

(iii). Στην απασχόληση εργασίας.

(iv). Στη διεθνή ανταγωνιστικότητα.[3]

Με αυτήν την ανατομή των διακλαδικών συναρτήσεων αποδεικνύεται ότι πηγή θεμελιωδών δομικών ανισορροπιών της ελληνικής οικονομίας είναι ο έντονος διαφορισμός ανάμεσα στην ισχυρή εξάρτηση από εισαγωγές του τομέα της Βιομηχανίας, από την μία πλευρά, και στη συγκέντρωση πλεονεκτημάτων διεθνούς ανταγωνιστικότητας και ευνοϊκών πολλαπλασιαστών ενεργού ζητήσεως στον Πρωτογενή τομέα και, κυρίως, στις Υπηρεσίες, από την άλλη πλευρά. Έπεται, λοιπόν, ότι απαιτείται η εφαρμογή ορισμένου μείγματος οικονομικής πολιτικής, το οποίο θα στοχεύσει, καταρχάς, στην αξιοποίηση της θετικής πλευράς του συστήματος προκειμένου να επιτύχει, τελικά, τη διόρθωση της αρνητικής πλευράς του.

Ωστόσο, η – έως σήμερα – πολιτικά εγγυημένη υπαγωγή της χώρας στην ΕΖ εγγυάται, με τη σειρά της, ότι τόσο η όντως ασκούμενη πολιτική (μέσω υπογραφής Μνημονίων) μείωσης της ενεργού ζητήσεως όσο και η υποθετική, βερμπαλιστικά υποστηριζόμενη από Αριστερίζουσες πλευρές, ακριβώς αντίστροφη πολιτική αδυνατούν να ανακατευθύνουν την ελληνική οικονομία σε τροχιά επαρκούς, πολυκλαδικής και ευσταθούς ανάπτυξης. Διότι η μεν «αιρετική» πολιτική θα ερχόταν, όχι αργά αλλά ταχέως, αντιμέτωπη με την ασθενή διεθνή ανταγωνιστικότητα και την στενότατη βάση παραγωγής μέσων παραγωγής της ελληνικής οικονομίας, ενώ η δε «ορθόδοξη» πολιτική συστηματικά συρρικνώνει τις διαστάσεις αυτής της οικονομίας, μετατρέποντάς την, στην καλύτερη περίπτωση, σε προσάρτημα του ευρωπαϊκού «Βορρά».

Το κατά τη μελέτη του ΕΔΕΚΟΠ ενδεικνυόμενο μείγμα πολιτικής βασίζεται στη διαδοχική χρησιμοποίηση των ακολούθων τεσσάρων «μοχλών» εντός μηχανισμού σταθεροποιητικών και, ταυτοχρόνως, αναπτυξιακά προωθητικών φραγμών στις διεθνείς κινήσεις των χρηματικών κεφαλαίων:

(i). Νομισματική υποτίμηση.

(ii). Νομισματική χρηματοδότηση και ανακατανομή δημοσίων δαπανών προς «κλάδους-κλειδιά».

(iii). Βιομηχανική πολιτική σε «κλάδους-αντί-κλειδιά».

(iv). Αύξηση της παραγωγικότητας στον Πρωτογενή τομέα.

Οι πρώτοι δύο μοχλοί αντιστοιχούν στο βραχυ-μεσοχρόνιο σκέλος του Προγράμματος, το οποίο αφορά στην αντικειμενικά επιβαλλόμενη τόνωση της ενεργού ζητήσεως χωρίς επιβάρυνση των εξωτερικών και δημοσίων ελλειμμάτων. Οι υπόλοιποι δύο μοχλοί αντιστοιχούν στο μακροχρόνιο σκέλος του, το οποίο αφορά στον εξίσου αναγκαίο, καίτοι μόνον σε δεύτερη φάση εφικτό, διατομεακό συγχρονισμό της οπισθοβατούσας παραγωγικής βάσης του συστήματος.

Οι Aleksandr Ivanovich Herzen (1812-1870) και V. I. Lenin προσδιόριζαν τη Διαλεκτική ως την «Άλγεβρα της Επανάστασης». Για να αρχίσει να αντιστρέφεται η κατάσταση στην πατρίδα μας, με πρώτη εκείνη των μισθωτών εργαζομένων, θα πρέπει να εκκινήσουμε από την Άλγεβρα της Οικονομικής Ανάπτυξης και τη συνεπαγόμενη Νέα Οικονομική Πολιτική.

Σημειώσεις

[1]. http://www.erensep.org/index.php/el/2016-03-24-19-11-46/270-sxediazontas-ti-lysi.

[2]. Η αγγλική εκδοχή της μελέτης έχει τον τίτλο: «Eurozone failure, German policies, and a new path for Greece. Policy analysis and proposals», Rosa–Luxemburg–Stiftung: https://www.rosalux.de/publication/43011/eurozone–failure–german–policies–and–a–new–path–for–greece.html.

[3]. Πρόσθετα ευρήματα του Συστήματος Διάγνωσης, θα παρουσιαστούν, από την Ειρήνη Λεριού, Νίκο Ντεμίρογλου, Νικόλαο Ροδουσάκη, Γιώργο Σώκλη και τον γράφοντα, στο: 2^ο Συνέδριο «Παραγωγική Ανασυγκρότηση της Ελλάδας», το οποίο θα πραγματοποιηθεί στις 5-6 Μαΐου 2017 (http://recproduction.weebly.com/). Για την τεχνική συγκρότησης του συστήματος, βλέπε:

Μαριόλης, Θ. (2017) Ένα Πρόγραμμα Νέας Οικονομικής Πολιτικής για την Ελλάδα, Αθήνα, Κοροντζής (υπό έκδοση).

Mariolis, T. (2016) The foreign-trade leakages in the Greek economy, Paper presented at the workshop: ‘What is the future for Europe?’ of the European Research Network on Social and Economic Policy, AUTh., 26-27 April 2016.

Mariolis, T. and Soklis, G. (2017) The static Sraffian multiplier for the Greek economy: Evidence from the supply and use table for the year 2010, Review of Keynesian Economics, 2017 (πρώτη αγγλική εκδοχή: Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών, Discussion Paper No. 142, Αθήνα, Ιούνιος 2015, http://www.kepe.gr/index.php/el/erevna/dimosieyseis/ergasies–gia–sizitise–el/item/2735-dp_142).