Γιώρ. Σκλαβούνος, 1 Αυγούστου 2020

Λόγος περί παιδείας.

Με ποια παιδεία θα περάσουμε στην Τρίτη εκατονταετία της Εθνικής μας απελευθέρωσης από την Οθωμανική βαρβαρότητα.

Με ποια παιδεία τιμούμε το κοσμοϊστορικό γεγονός του 1821.

Πως ετοιμαζόμαστε να τιμήσουμε στην πράξη την Εθνική μας γλώσσα, καθοριστικό συστατικό της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας, της πολιτισμικής μας συνέχειας και ζωντανό φορέα και ανατροφοδότη ενός πολιτισμού του οποίου είμαστε βασικοί κληρονόμοι;

Ετοιμάζουμε την νέα γενιά μας να συμμετέχει στο ευρωπαϊκό και πανανθρώπινο πολιτικό και πολιτισμικό γίγνεσθαι ριζωμένη σε ένα σύστημα αξιών διαποτισμένο βαθύτατα από τα Ελληνικά ανθρώπινα και οικουμενικά ιδεώδη. Τα ιδεώδη του Αρμονικού Ανθρώπου που βιώνει, υπηρετεί και υπερασπίζεται την αρμονία στις ανθρώπινες σχέσεις, στην σχέση του ανθρώπου με τον άνθρωπο και του ανθρώπου με την φύση; Προσφέρουμε στην νέα γενιά μας μια Παιδεία που υπηρετεί και υπερασπίζεται την ζωή σε « Ευνομία, Δίκη και Ειρήνη»(Ησίοδος) που αποδέχεται ότι και αν ακόμα και αυτός ο Ήλιος υπερβεί το Μέτρο οι Ερινύες οι Βοηθοί της Δίκης θα τον τιμωρήσουν; (Ηράκλειτος).  Οπλίζουμε τα παιδιά μας με την γνώση ότι, η οικουμενική πολιτισμική τους παράδοση θεωρεί υπέρτατο δικαίωμα και χρέος την αποκατάσταση της Δίκης, της ισορροπίας, της αρμονίας, όποιες κι εάν είναι οι δυνάμεις που έχουν διαταράξει την ισορροπία, όποιες και αν είναι οι δυνάμεις που υπερασπίζονται την α-δικία.

Διδάσκουμε τα παιδιά μας ότι :

· « και αν ακόμα ο Πατέρας Ουρανός έχει διαταράξει την συμπαντική αρμονία , η Μάνα Γη έχει το ιερό δικαίωμα και το Ιερό χρέος να ηγηθεί της ανατρεπτικής αποκατάστασης της ισορροπίας;.»(Ησίοδος)

· Ότι αν τα «ηνία του ήλιου» αφήνονται σε άπειρους δοξομανείς και σε τελευταία ανάλυση ιδιοτελείς Φαέθωνες τότε αναπότρεπτα η Μάνα Γή κινδυνεύει;

· Διδάσκουμε τα παιδιά μας ότι η Νέμεσις δεν είναι τιμωρία των Θεών αλλά ενδελέχεια της Ύβρεως;

· Διδάσκουμε στα παιδιά μας ότι «η αρετή δεν διδάσκεται αλλά καταχτιέται». (Σωκράτης, Διάλογος Μένων).

Χωρίς αυτά για ποια αριστεία να μιλήσουμε, χωρίς αυτά ποια αριστεία θα επιδιώξουμε, χωρίς αυτά πως θα ορίσουμε την αριστεία;

Αν σε αυτά δεν στηρίζεται μια Ελληνική Παιδεία, αν αυτά δεν διδάσκει μια Ελληνική, τότε ποια παιδεία θα τα διδάξει;;; Θα τα διδάξει η παιδεία των Μήδων;;

Αν αυτή η Παιδεία λείψει από την Παιδεία του κόσμου, τότε ποια μήτρα θα ξαναδώσει στην ανθρωπότητα Θερμοπύλες….

Το περί παιδείας νομοσχέδιο, που πρόσφατα ψήφισε η Βουλή των Ελλήνων, έθεσε τα θεμέλια μιας παιδείας αξιώσεων ισότιμης και χρήσιμης επιβίωσης του Ελληνισμού, στο Ευρωπαϊκό και παγκόσμιο πολιτισμικό γίγνεσθαι; Υπηρετεί ένα ανθρώπινο η πανανθρώπινο όραμα; Έθεσε, ως υλοποιήσιμο στόχο, την βελτίωση της θέσης της χώρας στον ενδο-ευρωπαϊκό και παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας;

Ο Δημήτρης Γληνός,  ο μεγάλος των Ελληνικών γραμμάτων, έθετε ως στόχους της παιδείας:

Να προάγει της ηθικής ενέργειας το ιερό μεθύσι, της σκόπιμης βούλησης την σταθερή γύμνασης γνώσης την νηφάλια ενόραση.!.

Ασφαλώς αυτό το υπέροχο τρίπτυχο είναι οικουμενικών αξιώσεων, και πανανθρώπινης χρησιμότητας, ενέχει μια ηθική αφετηρία και σκόπευση, στηρίζεται και υπηρετεί στην ασκημένη βούληση και την ικανότητα να διακρίνουμε και να νοιώθουμε, να κατανοούμε την γνώση..  Ένα τέτοιο τρίπτυχο παιδείας είναι χρησιμότατο και για κάθε μαθητή επισκέπτη, φιλοξενούμενο μετανάστη. Ένα τέτοιο τρίπτυχο δεν αντίκειται σε καμία θρησκευτική παράδοση.

Παράλληλα μια τέτοια παιδεία διαφέρει ουσιωδώς από την κατάρτιση. Όμως οι υπέροχοι αυτοί στόχοι, που είναι απολύτως χρήσιμοι σε κάθε καιρό και τόπο, δεν λειτουργούν αν δεν είναι ριζωμένοι σε τόπο και σε χρόνο, σε κοινωνικές ανάγκες και κοινωνική προοπτική.

Στις σημερινές μας συνθήκες, στις συνθήκες μιας χώρας στα όρια της πληθυσμιακής επιβίωσης, μιας χώρας οικονομικά υποτελούς, ετεροκαθοριζόμενης και βαρβαρικά απειλούμενης, τι είδους παιδεία χρειαζόμαστε; Τι είδους παιδεία χρειαζόμαστε εν όψει του τρίτου αιώνα της ελεύθερης Εθνικής μας ζωής; Σε μια περίοδο ανυπαρξίας διεθνούς εννόμου τάξεως και βαρβαρικής ανομίας στις διεθνείς σχέσεις;

Είναι προφανές ότι δεν έχουμε, άλλη επιλογή από την ριζική και καθολική ανάπτυξη του ανθρώπινου και κοινωνικού της κεφαλαίου. Μια ανάπτυξη-προϋπόθεση για την ανασυγκρότηση του συνόλου των συμμετοχικών θεσμών της κοινωνίας μας. Για την διασφάλιση των προϋποθέσεων κατάκτησης και διαρκούς βελτίωσης της θέσης της χώρας στον παγκόσμιο καταμερισμό γνώσης και εργασίας.

Με δεδομένο ότι η παρακμή ως κοινωνικό φαινόμενο δεν εκσυγχρονίζεται, μια αναγεννητική παιδεία αποτελεί μια των βασικών προϋποθέσεων της εξόδου από την παρακμή. Χρειαζόμαστε μια παιδεία που θα ευαγγελίζεται και θα υπηρετεί την έξοδό μας από τον κοινωνικά καθηλωτικό αντικοινωνικό ατομικισμό, την ανομία τροφό και τροφοδότη του αντικοινωνικού ατομικισμού, την ιδιοτέλεια, την ιδιοτελή συμμετοχή στα κοινά. Έχουμε την ανάγκη μιας παιδείας που σπέρνει τον σπόρο του αναγκαίου ήθους εργασίας και συνεργασίας, μιας παιδείας αναγέννησης του συμμετοχικού πολιτισμού. Μιας παιδείας που προάγει την αισθητική της κρίσεως και της σκέψης και της πράξης. Μιας παιδείας που θέτει ως πολικό αστέρι της εργασίας «το χρήσιμο δια του ωραίου», μια παιδεία που προάγει την αισθητική της κρίσεως και της σκέψεως, που μυεί στην χαρά της ανακάλυψης, της γνώσης και της αυτογνωσίας.

Χρειαζόμαστε μια παιδεία ικανή να προάγει τον διάλογο, το ήθος και την κουλτούρα της πραγματικής ισηγορίας ισονομίας ισοπολιτείας, την αναγνώριση της χρησιμότητας και της εναρμόνισης των διαφορών .

Οικουμενικότητα, διαχρονικότητα και τόπος..

Πως θα μπορέσει ο σημερινός μαθητής και ο αυριανός πολίτης να μετέχει της γνώσης, που αφορά στη εξέλιξη του κόσμου, χωρίς την επίγνωση ότι η ιστορία συντελείται στην αδήριτη σχέση του ανθρώπου με το φυσικό του περιβάλλον, με την μάνα Γή;

Σε ποια θεμέλια θα θεμελιώσει ο αυριανός πολίτης την σχέση μου με την μάνα Γή αν όχι στην σχέση και την επαφή του με την Γή του;  Αν απ’ τα παιδικά του χρόνια, δεν αγαπήσει την γή που γεννήθηκε, ως πατρίδα και ως μητρίδα σε ποια θεμέλια θα θεμελιώσει την οικολογική του συνείδηση;

Η νέα αναγκαία και αρμονική σχέση του ανθρώπου με την φύση προϋποθέτει μια ριζική πολιτισμική ανατροπή προϋποθέτει το πέρασμα από τον άνθρωπο χρήστη, κυρίαρχο, κατακτητή και έμπορο της Φύσης, στον άνθρωπο που ανα-γνωρίζει την ιερότητα της.

Κατά τον γνωστό Γερμανό φιλόσοφο Μάρτιν Χάιντεγκερ,(1889-1976,/Διαμονές,Ταξίδι στην Ελλάδα) «.. το νοήμων όν είναι πρώτα κάτοικος. Ο κάτοικος δεν χρησημοποιεί τον τόπο. Ανήκει στον τόπο.

Ο κάτοικος πλάθει τον τόπο, σε έργα σε λόγους, κατοικεί ποιητικά.. ο ποιητής δεν θεωρεί δεν μεταχειρίζεται-νοιώθει και μεριμνά».

Συμφωνώντας απόλυτα με το Χάιντεγκερ να επισημάνουμε ότι ο τόπος ένιαι ντοπιολαλιά, είναι και τοπική μουσική και τοπικό τραγούδι, είναι τοπικό κλίμα ,εποχές τοπικό λουλούδι και καρπός..

Έτσι μπορούμε να κατανοήσουμε έναν Κάλβο όταν του αρκεί να φύγει με «ένα φιλί απ την μάνα του και χούφτα γή απ την Γη του». Έτσι μπορούμε να νοιώσουμε έναν Σικελιανό όταν στην πορεία αυτοσυνηδητοποήσης του «περνάει» απ την συνείδησης της Γής του, και μας μιλάει για το χώμα της Λευκάδας. Έτσι μπορούμε να μοιραστούμε με τον Ελύτη το γαλάζιο και τον ήλιο του Αιγαίου, τις μικρές Κυκλάδες… την Μήλο και την Σίκινο. την αξία από το πέτρινο πεζούλι.

Ο τόπος είναι και τοπική μνήμη τοπική ιστορία, τοπικοί ήρωες και Άγιοι, τοπικά πρότυπα προσφοράς στα γράμματα στις τέχνες, στην επιστήμη, στην οικονομία, στην πολιτική, τοπικοί μύθοι και παραμύθια, τοπικές παροιμίες, είναι ο τόπος ειδωμένος «και με τα μάτια του λαγού και με της κουκουβάγιας», και αυτό γατί ο λαϊκός λόγος δεν είναι δογματικός. Έχει, όπως δοιλει , το δημοτικό τραγούδι, ο λαϊκός λόγος μπορεί να προσεγγίζει την πραγματικότητα και με τον νου και την καρδιά και με την διαλογή του. Αυτά είναι τα συνθετικά στοιχεία μιας πατριδογνωσίας που ημπόρει να εμπλουτίζεται από τις περιγραφές ξένων, περιηγητών, επισκεπτών .

Σε ένα τέτοιο πλαίσιο πρόσληψης της τοπικής ιστορίας η πατρίδα είναι βίωμα δεν είναι ιδεολόγημα.

Σε ένα τέτοιο πλαίσιο σχέσης με την ιστορία ο νέος άνθρωπος μπορεί να κατανοήσει ότι ο τόπος του υπήρξε μικρός και μέγας, ότι η Κάσος και τα Ψαρά, τα πρώτα θύματα του Ιμπραήμ, υπήρξαν ναυτικές δυνάμεις, εφάμιλλες της Ύδρας. Ότι οι μικρές Οινούσες, ήταν και παραμένουν μεγάλη ναυτική δύναμη. Ότι αυτός ο τόπος μπορεί να υπάρξει να υπάρξει ξανά και μέγας και μικρός. Ότι η μικρότητα και το μεγαλείο του τόπου μας καθορίζεται από την μικρότητα και το μεγαλείο της ψυχής, που τον κατοικεί. Έτσι κατανοούμε ότι ο μεγάλος Κανάρης είναι ο Ψαριανός Κανάρης.

Έτσι θα κατανοήσουμε ότι «οι ήρωες» αρκούν όταν εμπνέουν και διαποτίζουν ηρωικά τις κοινωνίες που τους ανέθρεψαν . Ότι ηρωικές πρωτοπορίες είναι πραγματικά κοινωνικά χρήσιμες όταν λειτουργούν ως κοινωνικός καταλύτης, ως ζύμη κοινωνικής ενδυνάμωσης, ανάπτυξης των κοινωνικών δυνάμεων και όχι ως διεκδικητές κατάκτηση, νομής και διαχείρισης της εξουσίας .

Οι πραγματικές κοινωνικές πρωτοπορίες απαλλάσσουν τις κοινωνίες από την ανάγκη σωτήρων –ηρώων, ατομικών η συλλογικών. Έτσι θα ανα-γνωρίσουμε ότι η Τροία δεν έπεσε από την ανδρεία του Αχιλλέα ούτε το μεγαλείο το Αίαντα και του Διομήδη, την ευστροφία του πολυμήχανου Οδυσσέα. Η Τροία έπεσε όταν «οι άριστοι» των Αχαιών έστω και προς στιγμήν ξεπέρασαν την Ύβρη και την Έριδα, και δέχτηκαν να αναβαπτιστούν , ΕΝ ΟΜΟΝΟΙΑ ΟΜΟΙΩΝ, στην κοιλιά του Δούρειου ίππου . Ίσως έτσι συμφωνήσουμε σε ένα από τα μεγάλα διδάγματα της Οδύσειας και της υπέρτατης ανάγκης των ημερών.

«Όσο μακριά είναι σύντροφοι, τόσο μακραίνει η Ιθάκη», μας διδάσκει αιώνες τώρα ο Όμηρος.

Εν όψει του τρίτου αιώνα της Εθνικής μας Ανεξαρτησίας με ποια παιδεία με ποιούς θεσμούς με ποιες αξίες με ποιο κυρίαρχο κοινωνικέ και πολιτικό ήθος, ποιο όραμα θα πορευτούμε;;

Η πολυσυζητούμενη «πολύ-πολιτισμική παιδεία» θα μπορούσε να συζητηθεί σοβαρά, σαν αρχίζαμε την συζήτηση με τις αναγκαίες παραδοχές ότι.

Δεν υπάρχει παιδεία χωρίς πολιτισμικό πυρήνα. Ότι «πολ-πολιτισμική παιδεία» δεν σημαίνει «α-πολιτισμική κατάρτιση». Με την παραδοχή ότι η παρεχόμενη παιδεία στην Ελλάδα οφείλει να είναι Ελληνική αλλά συγχρόνως η Ελληνική Πολιτεία να αριστοποιεί την σύγχρονη τεχνολογία για να προσφέρει στις οικογένειες μεταναστών και μετανάστες τις καλύτερες δυνατότητες πρόσβασης ,μελέτης του πολιτισμού τους, της γλώσσας τους της ιστορίας τους. Συγχρόνως να προσφέρει και στην Ελληνική κοινωνία την δυνατότητα ουσιαστικής γνωριμίας με τους πολιτισμούς των μειονοτήτων που ζουν στην Ελλάδα. Με μια τέτοια προσέγγιση δεν παραδίδουμε τους Έλληνες και τους μετανάστες στην βαρβαρότητα της πολιτισμικής παγκοσμιοποίησης των αγορών στο όνομα της πολ-πολιτισμικής παιδείας. Έτσι αποφεύγουμε τους κινδύνους να καθιστούμε τόσο τους Έλληνες όσο και τους μετανάστες θύματα απλοϊκών φανατισμών και εξτρεμιστών έτοιμων να προάγουν το μίσος θρησκευτικό ,εθνικό, φυλετικό.

Τέλος όσον αφορά στην ιδιωτική εκπαίδευση. Να αναγνωρίσουμε ότι η Ακαδημία του Πλάτωνα δεν λειτούργησε ως θεσμός Δημόσιας Παιδείας. Λειτούργησε μάλλον ως θεσμός ιδιωτικού δικαίου. Όμως η εμπορευματοποίηση της παιδείας, η παράδοση της παιδείας στο ήθος στο αγορών και η απαξίωση του παιδαγωγού και του δασκάλου δεν σημαίνει είσοδο την ιδιωτικής πρωτοβουλίας και ευθύνης στην παιδεία. Οφείλουμε και δικαιούμαστε να δώσουμε στην νέα γενιά μας που θα μας επιτρέπει την ελπίδα ότι αυτός ο λαός αυτός ο πολιτισμός θα γιορτάσει και το 2021 με αίσθημα ευθύνης απέναντι στην ιστορία του .

Σημείωση GMR:  Το κείμενο μας έστειλε ο κ. Γεώργιος Σκλαβούνος στο email μας. Τον ευχαριστούμε πολύ.