ΑΙΣΧΡΟΝ ΕΣΤΙ ΣΙΓΑΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΑΣΗΣ ΑΔΙΚΟΥΜΕΝΗΣ.
ΜΗΤΡΟΣ ΤΕ ΚΑΙ ΠΑΤΡΟΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΩΝ ΤΩΝ ΠΡΟΓΟΝΩΝ ΤΙΜΙΩΤΕΡΟΝ ΕΣΤΙ Η ΠΑΤΡΙΣ.
Kώστας Λαπαβίτσας, 19 Ιανουαρίου 2021
Η καινούργια σχέση Ηνωμένου Βασιλείου και ΕΕ
Τη νύχτα της Πρωτοχρονιάς, όταν ολοκληρώθηκε το Brexit, υπήρχαν στο Ντόβερ λίγα φορτηγά με νυσταγμένους οδηγούς που περίμεναν το πρωινό φέρι. Αντί για Αρμαγεδδώνα, η έξοδος από την Ε.Ε. συνέβη χωρίς να ανοίξει μύτη.
Η ολοκλήρωση του Brexit είναι κατ’ αρχάς πολιτική επιτυχία της βρετανικής ελίτ. Η Βρετανία συμμετείχε στην ΕΟΚ μετά το 1973 ως καθαρός χρηματοδότης, αλλά με δικαιώματα εξαίρεσης από συνθήκες και διαδικασίες, δηλαδή ουσιαστικά κατ’ επιλογήν. Επαιξε καίριο ρόλο στον νεοφιλελεύθερο μετασχηματισμό της Ε.Ε., χωρίς ποτέ να αποδεχθεί τη ροπή προς ομοσπονδία. Το Μάαστριχτ δημιούργησε βαθύ ρήγμα στη βρετανική ελίτ και μόνιμες τριβές με την Ε.Ε.
Η συμμετοχή κατ’ επιλογήν εντός της Ε.Ε. έφτασε στο τέλος της το 2015, όταν ο Ντέιβιντ Κάμερον δεν κατόρθωσε να διασφαλίσει περαιτέρω εξαιρέσεις και προκήρυξε δημοψήφισμα. Το ρήγμα της ελίτ άφησε χώρο για τη συσσωρευμένη οργή των εργατικών στρωμάτων να εκφραστεί υπέρ της εξόδου. Το 2017-18 η κατάσταση έμοιαζε απελπιστική, καθώς τα λαϊκά στρώματα ήταν αμετακίνητα και το Εργατικό Κόμμα, με αριστερή ηγεσία, φαινόταν να οδεύει προς την εξουσία.
Κώσ. Λαπαβίτσας, 28 Δεκεμβρίου 2020
Ο θρίαμβος της προχειρότητας και της κοινοτοπίας
Το Σχέδιο Πισσαρίδη (σημ. GMR: περιγραφή του σχεδίου αλλά και ολόκληρο το κείμενο σε μορφή pdf μπορείτε να δείτε στο λίνκ εδώ) ξεκινάει με την παρατήρηση ότι οι αναπτυξιακές επιδόσεις της χώρας μας την περίοδο 1981-2019 ήταν πολύ απογοητευτικές, περίπου 0,9% ετησίως. Η σύγκριση με την περίοδο 1961-1980, όταν η ανάπτυξη ήταν 6,5% ετησίως, είναι καταλυτική. Η Επιτροπή αντιλαμβάνεται την τεράστια αυτή διαφορά ως μια απόδειξη της αδυναμίας της Ελλάδας να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες που πρόσφερε η ένταξη στην ΕΕ το 1981.
Η πιθανότητα να συμβαίνει το αντίθετο δεν απασχολεί καθόλου την Επιτροπή. Οποιοσδήποτε καλόπιστος οικονομολόγος βλέποντας τη σύγκριση θα σκεφτόταν ότι το θεσμικό πλαίσιο της ΕΕ και ΟΝΕ, αντί να προσφέρει ευκαιρίες, ίσως να συνέβαλε στην αντιστροφή της προηγούμενης αναπτυξιακής δυναμικής. Η ένταξη σηματοδότησε την απαρχή μιας αποτυχίας ιστορικού μεγέθους που θα καθορίσει την πορεία της Ελλάδας τις επόμενες δεκαετίες. Θα περίμενε κανείς ότι μια τόσο «βαριά» Επιτροπή θα είχε σημαντικά πράγματα να πει για το κεντρικό αυτό ζήτημα.
Το Σχέδιο Πισσαρίδη δεν κάνει τίποτε τέτοιο. Στην ουσία παραβλέπει τους διεθνείς περιορισμούς μέσα στους οποίους κινείται μια οικονομία μεσαίου μεγέθους, όπως η ελληνική. Θεωρεί ότι το πρόβλημα της χώρας μας είναι κατά κύριο λόγο εγχώριο και στρέφει την προσοχή του γνωστές «ελληνικές» αδυναμίες.
Κ. Λαπαβίτσας, 31 Μαίου 2020
Η ανεπάρκεια της ΝΔ
Η κρίση του κορωνοϊού συχνά χαρακτηρίζεται ως πόλεμος γιατί έχει στοιχεία εξωτερικής επιβολής, έφερε απαγόρευση κυκλοφορίας, απαιτεί κινητοποίηση των κοινωνικών δυνάμεων και δημιουργεί βαθιά ανησυχία για το μέλλον. Στη χώρα μας δεν έχουμε μηχανισμούς αντιμετώπισης οικονομικών κρίσεων που να χαρακτηρίζονται από γενναιότητα. Έχουμε όμως πλήθος συντηρητικών οικονομολόγων, καθώς και μια κυβέρνηση της ΝΔ που αποδεικνύεται κάτω των περιστάσεων.
Κατά την κυβέρνηση η ελληνική οικονομία ήταν έτοιμη για το μεγάλο αναπτυξιακό άλμα στις αρχές του 2020, αλλά δυστυχώς προέκυψε η πανδημία. Πρόκειται για τελείως αβάσιμο ισχυρισμό. Απεναντίας, η οικονομία ήταν βαθιά εξασθενημένη από μια δεκαετία κρίσης και – κυρίως – μνημονίων. Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το τέλος του 2019 και τις αρχές του 2020 δείχνουν, χωρίς εξαίρεση, παρατεταμένη αδυναμία στις εξαγωγές, στη βιομηχανική παραγωγή, στη λιανική ζήτηση, στην απασχόληση κ.ο.κ. Δεν υπήρχε απολύτως κανένα «ελατήριο» έτοιμο να εκτιναχθεί.
Η πανδημία έδωσε ένα θανάσιμο χτύπημα στην ασθενική ελληνική οικονομία και στην πλευρά της ζήτησης και στην πλευρά της προσφοράς. Οι εκτιμήσεις των διεθνών οργανισμών, αλλά και της ελληνικής κυβέρνησης, δείχνουν βαθύτατη ύφεση για το 2020, ίσως και κοντά στο 10%, με γιγάντωση της ανεργίας. Η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην πρόσφατη ανακοίνωσή της για το νέο πρόγραμμα Ανάκαμψης, αναμένει ότι η Ελλάδα πιθανόν να έχει την χειρότερη οικονομική επίδοση των χωρών της ΟΝΕ.
Κ. Λαπαβίτσας, 11 Απριλίου 2020
Η συμφωνία του Γιούρογκρουπ της 9ης Απριλίου δεν ήταν συμβιβασμός αλλά νίκη της σκληρής πλευράς της ΟΝΕ. Αμέσως μετά την ανακοίνωση έκανε την εμφάνισή της στα ΜΜΕ η γνωστή – και ανεξάντλητη – φιλολογία περί «ευρωπαϊκής αλληλεγγύης». Η ελληνική κυβέρνηση όμως ξέρει πολύ καλά ότι η πλευρά των «9», που με τόσο θόρυβο απαίτησε ευρωομόλογα και κοινό Ταμείο Ανάκαμψης, δεν πέτυχε ουσιαστικά τίποτε.
Το Γιούρογκρουπ δήλωσε ότι δεν θα υπάρξει «ευρωπαϊκή» αντιμετώπιση της κρίσης. Το κάθε κράτος-μέλος θα λύσει μόνο του τα προβλήματα που δημιουργεί ο κορωνοϊός. Αυτό σημαίνει ότι το βάρος της αντιμετώπισης θα πέσει αρχικά στους κρατικούς μηχανισμούς που έχουν τη δυνατότητα άμεσης παρέμβασης. Σημαίνει όμως ότι και η κάθε κοινωνία, με τους δικούς της τρόπους συσπείρωσης και δράσης, θα παίξει αποφασιστικό ρόλο στην ανάκαμψη και την ανάταξη που θα ακολουθήσει.
Η κυβέρνηση της ΝΔ έχει απόλυτη υποχρέωση να καθορίσει την πορεία της χώρας σε αυτή τη βάση το επόμενο διάστημα. Τα μέτρα που έχει λάβει μέχρι τώρα είναι παντελώς ανεπαρκή και δεν πρόκειται κανένας «εταίρος» να της λύσει το πρόβλημα. Η ώρα των αποφάσεων έφτασε και θα έχει ακέραιη την ευθύνη απέναντι στο οικονομικό τσουνάμι που ήδη ορθώνεται.
Η ευρωζωνική μιζέρια
Ας δούμε όμως πιο συγκεκριμένα τις αποφάσεις του Γιούρογκρουπ. Είναι καταρχάς απολύτως παραπλανητικό ότι διατέθηκαν νέα κονδύλια 540δις. Οι κύριες αποφάσεις είναι οι εξής τρεις:
Κώστας Λαπαβίτσας, 11 Μαρτίου 2020
Η Ελλάδα βιώνει μια συνεχή οικονομική ψευδαίσθηση εδώ και πέντε χρόνια. Επί Τσίπρα η ψευδαίσθηση ήταν ότι, μόλις ολοκληρωθεί το Τρίτο Μνημόνιο (με την ‘κοινωνία όρθια’), η οικονομία θα εκτιναχθεί σαν ελατήριο. Επί Μητσοτάκη η ψευδαίσθηση μετεξελίχθηκε σε μια παράλληλη πραγματικότητα: ‘γυρίσαμε σελίδα’, ‘είμαστε στα καλύτερά μας’, ‘επενδύσεις’ και άλλα απίστευτα.
Η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Η ελληνική οικονομία είναι εξαιρετικά αδύναμη, με πολύ φτωχούς ρυθμούς ανάπτυξης (μόλις 1,9% για το 2019), χαμηλότατες επενδύσεις, περιορισμένη κατανάλωση, χαμηλή παραγωγικότητα, αρνητική καθαρή αποταμίευση και ροπή προς έλλειμμα στις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές. Το χρέος της είναι μεγαλύτερο από ποτέ (356δις, ή 185% του ΑΕΠ). Τα Μνημόνια την σταθεροποίησαν νεκρώνοντας την αναπτυξιακή δυναμική.
Κώσ. Λαπαβίτσας, 17 Ιουλίου 2019
Οι κοινωνικές και ταξικές επιπτώσεις των επιλογών πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ ήταν εντονότατες και ερμηνεύουν την ήττα του, αλλά και την ικανότητά του να διατηρήσει σημαντική εκλογική στήριξη. Αυτά τα ζητήματα αναλύονται στο Δεύτερο Μέρος του άρθρου.
Συνοπτικά μιλώντας για την κατάσταση της Ελλάδας, δεν αποτελεί έκπληξη ότι ο τομέας με τη γρηγορότερη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια ήταν ο τουρισμός, με την εκτίναξη του Airbnb. Η χώρα έχει βαλτώσει. Ο τουρισμός είναι βέβαια ευπρόσδεκτος σε μια οικονομία που έχει τσακιστεί από την κρίση, αλλά αντιπροσωπεύει πλήρες αναπτυξιακό αδιέξοδο. Αυτή είναι η σκληρή πραγματικότητα της Ελλάδας και αυτή θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό τις εξελίξεις.
Δεύτερο μέρος
Η εκλογική αντοχή του ΣΥΡΙΖΑ
Το αναπόφευκτο αποτέλεσμα της οικονομικής πολιτικής δανειστών και ΣΥΡΙΖΑ ήταν η συνεχής και παγιωμένη φτώχεια.
Η ανεργία έπεσε από το 27% το 2013 στο 18% το 2019, αλλά οι νέες θέσεις εργασίας είναι πολύ χαμηλής ποιότητας, αβέβαιες και με χαμηλές απολαβές, ειδικότερα για τους νέους. Η ΔΟΕ (Διεθνής Οργάνωση Εργασίας) ανέφερε πως οι πραγματικοί μισθοί μειώθηκαν σημαντικά το 2017 και είναι πιθανό ότι το ίδιο συνέβη και το 2018. Το 2018 το ένα τρίτο των εργαζομένων αμειβόταν με λιγότερο από 400 ευρώ το μήνα προ φόρων. Κατά την περίοδο ΣΥΡΙΖΑ – παρά τις συνεχείς ρητορικές εξάρσεις της κυβέρνησης για έξοδο από την κρίση με την ‘κοινωνία όρθια’ – η εκμετάλλευση στον ιδιωτικό τομέα πραγματικά εκτοξεύθηκε.
Σχόλιο GMR : Ο Αριστερός, η Αριστερή, το (ή ωχ!!) Αριστερό (πρόσημο, παράσημο, δούλεμα, κλπ), της Αριστεράς (μα ποιάς;).
Βέβαια, τα άρθρα του Κ. Λαπαβίτσα πάντα περιέχουν ενδιαφέροντα στοιχεία, ακόμα και αν ο ίδιος είναι από τους ΚΥΡΙΩΣ υπεύθυνους του εγκλωβισμού της σκέψης σε μια αριστερή προοπτική με κατ’ όνομα μόνο, αριστερά πολιτικά σχήματα.
Χάθηκε ο κόσμος να στραφούμε σε έναν Δημοκρατικό Πατριωτισμό (εδώ “Για μια τριλογία της Δημοκρατίας”), να σκεφτούμε πως κομμουνισμός δεν είναι τίποτα διαφορετικό από Δημοκρατία σε Εφαρμογή;
Αυτά τα τελευταία όμως, θέλουν “βρέξε κώλο να φας ψάρι”, ενώ η αναζήτηση αριστερής λύσης (“αριστερής” και αααν ποτέ…) θέλει αριστεροκαπέλωμα των λαϊκών αντιδράσεων προς όφελος (& με τις ευλογίες) του Κατοχικού Αντιπροσωποκοινοβουλευτισμού.
Κώστ. Λαπαβίτσας, 13 Ιουλίου 2019
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στα αγγλικά στο Jacobin στις 10 Ιουλίου 2019. Η ελληνική μετάφραση του Πρώτου Μέρους δημοσιεύτηκε στο The Press Project στις 13 Ιουλίου 2019. Το Δεύερο Μέρος θα ακολουθήσει σε λίγες μέρες.
Η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα επέβαλε πολυετή λιτότητα στους Έλληνες, για να επαναφέρει τελικά την συντηρητική παράταξη στην εξουσία. Η αναθέρμανση του αγώνα εναντίον της λιτότητας ίσως χρειαστεί χρόνια – και θα είναι αδύνατη χωρίς μια ευθεία αντιπαράθεση με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Επείγει η αναζήτηση της σύγχρονης Αριστεράς.
Μέρος Πρώτο
Τα αποτελέσματα των εκλογών στην Ελλάδα ήταν πρωτίστως μία νίκη για την κεντροδεξιά Νέα Δημοκρατία με ποσοστό που άγγιξε το 40% και της εξασφάλισε την αυτοδυναμία στη Βουλή. Πρώτη φορά μετά το 2009 – όταν το κεντροαριστερό ΠΑΣΟΚ κέρδισε για τελευταία φορά τις εκλογές- ένα κόμμα σχηματίζει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Κατά το μεγαλύτερο διάστημα της κρίσης η Ελλάδα κυβερνήθηκε από συνασπισμούς κομμάτων, συμπεριλαμβανομένης και της συμμαχίας του ΣΥΡΙΖΑ με τους δεξιούς ΑΝΕΛΛ. Η νίκη της Νέας Δημοκρατίας έθεσε τέλος σε αυτήν την περίοδο. Επέστρεψε η πολιτική σταθερότητα στην Ελλάδα και οι παραδοσιακές κυβερνητικές δυνάμεις ανέκαμψαν στην εξουσία.
Στην πραγματικότητα η σταθερότητα άρχισε να επιστρέφει ήδη από το τέλος του 2015, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ υποχώρησε μπροστά στην Ευρωπαϊκή Ένωση και υπέγραψε μία νέα συμφωνία ‘διάσωσης’ με τους δανειστές της Ελλάδας. Η νίκη της Νέας Δημοκρατίας οφείλεται πρωτίστως στα τέσσερα χρόνια λιτότητας που επέβαλε ο ΣΥΡΙΖΑ, ακολουθώντας τις επιταγές των δανειστών, πλήττοντας σκληρά τα μεσαία και χαμηλά εισοδήματα, και μειώνοντας την εθνική και λαϊκή κυριαρχία.
Κώσ. Λαπαβίτσας, 15 Μαρ. 2019
Την ακτινογραφία της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής κατάστασης στο Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και την Ε.Ε. με επίκεντρο το Brexit, παρουσίασε στον 98.4 μιλώντας από το Λονδίνο ο καθηγητής Οικονομικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Βρετανικής πρωτεύουσας Κώστας Λαπαβίτσας.
Όπως είπε, οι λαϊκές δυνάμεις είναι αναφανδόν υπέρ του Brexit, ακόμη και σήμερα παρά την προπαγάνδα και επικοινωνιακά, την ώρα που η πολιτική ελίτ είναι σε αδιέξοδο και ο σκληρός οικονομικός πυρήνας του κεφαλαίου, υπέρ την παραμονής στην Ε.Ε. και αυτή η σχάση είναι το σημαντικότερο πρόβλημα αυτή την ώρα στη Βρετανία.
Παράλληλα, με αφορμή και την εμπειρία από την διαχείριση του Brexit, σημείωσε ότι το μείζον θέμα για όλη την Ε.Ε. είναι η συκοφάντηση της Δημοκρατίας, με δεδομένο ότι οι κυρίαρχες οικονομικές και πολιτικές ελίτ δεν ενδιαφέρονται για αυτήν, ενώ οι λαϊκές τάξεις, βλέποντας η Δημοκρατία να αυτό-υπονομεύεται από θεσμούς όπως της Ε.Ε. στρέφονται σε ακραίες στα όρια του φασισμού επιλογές.
Χωρίς υπερβολή η καταβύθιση της Δημοκρατίας εντός της Ε.Ε. όπου οι επιλογές των λαών όχι μόνο δεν γίνονται σεβαστές, αλλά οδηγούνται σε αλλοίωση, λέει ο Κώστας Λαπαβίτσας, είναι το «νερό στο μύλο» των ακροδεξιών απόψεων που θεωρούν την Δημοκρατία το πρόβλημα και όχι η δομή της Ε.Ε.
Πηγή: iskra.gr
Στάθης Κουβελάκης, Κώστας Λαπαβίτσας, 16 Νοε. 2018
Το κυριότερο πολιτικό πρόβλημα της ριζοσπαστικής Αριστεράς μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας κρίσης του 2007-9 ήταν – και παραμένει – να συνδυάσει το αίτημα για βαθιά κοινωνική αλλαγή σε σοσιαλιστική κατεύθυνση με το αίτημα για εθνική και λαϊκή κυριαρχία.
Η κρίση πήγασε από την καρδιά του παγκοσμιοποιημένου, νεοφιλελεύθερου και χρηματιστικοποιημένου καπιταλισμού της εποχής μας. Αλλά δεν βρέθηκαν όλες οι χώρες στην ίδια θέση. Στην παγκόσμια οικονομία υπάρχει σκληρή ιεραρχία και σχέσεις επιβολής των ισχυρών επί των αδυνάτων. Στην ΕΕ υπάρχει ένα κέντρο, με κυρίαρχη τη Γερμανία, που επιβάλλεται στην περιφέρεια. Μέσω των μηχανισμών των Μνημονίων, η λαϊκή και εθνική κυριαρχία της Ελλάδας καταρρακώθηκε, η δημοκρατία εξευτελίστηκε και τα ηγετικά στρώματα υποτάχθηκαν πλήρως στους δανειστές για να διασώσουν την ταξική κυριαρχία τους.
Κωσ. Λαπαβίτσας, 1 Σεπ 2018
Με το τυπικό τέλος των μνημονίων ήρθε στο προσκήνιο το βαθύτερο οικονομικό πρόβλημα της χώρας. Η οικονομία βρίσκεται σε τέλμα και δεν υπάρχουν οι συνθήκες για ταχύρρυθμη ανάπτυξη. Τα μνημόνια έχουν βάλει την Ελλάδα για τα καλά στον σκληρό πυρήνα των Βαλκανίων.
Τα δομικά οικονομικά προβλήματα
Οι δομικές αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας είναι γνωστές και τεκμηριωμένες στη διεθνή βιβλιογραφία. Μετά την είσοδο στην ΕΕ σταδιακά εμφανίστηκε υπερδιόγκωση των υπηρεσιών και εξασθένηση της βιομηχανίας. Ο τομέας των υπηρεσιών έχει όμως χαμηλή παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα κι έτσι η χώρα δε μπόρεσε να σταθεί στην παγκόσμια αγορά. Η ελληνική οικονομία κυριαρχήθηκε από τα λεγόμενα «μη εμπορεύσιμα» αγαθά και στράφηκε προς την εγχώρια αγορά, με αποτέλεσμα να γίνεται ακόμη χειρότερη η παραγωγικότητα και η ανταγωνιστικότητα. Φαύλος κύκλος.