Νίκος Ιγγλέσης, 17 Φεβρουαρίου 2020

Από τις πρώτες μέρες που ανέλαβε τα καθήκοντά της η νέα κυβέρνηση άρχισε να εξαγγέλλει μειώσεις φόρων, αυξήσεις μισθών και συντάξεων καθώς και κάθε είδους επιδόματα. Έχει τέτοια πρεμούρα που σε ορισμένες περιπτώσεις εξαγγέλλει και τα μέτρα που σχεδιάζει να εφαρμόσει μετά έξι μήνες ή μετά ένα χρόνο, πάντα υπό την προϋπόθεση, όπως λέει, ότι θα υπάρχει «δημοσιονομικός χώρος». Σ’ ένα τμήμα της κοινωνίας δημιουργείται η εντύπωση ότι μας πρόεκυψε μια φιλολαϊκή κυβέρνηση, που δεν έχει καμιά σχέση με την προηγούμενη κυβέρνηση της ΝΔ, κατά τη διετία 2012-14, υπό τον Α. Σαμαρά.

Τι συμβαίνει πραγματικά; Τέλειωσε η εσωτερική υποτίμηση, η λιτότητα, η ενισχυμένη εποπτεία των δανειστών; Το δημόσιο χρέος έχει ρυθμιστεί οριστικά; Η ανάπτυξη είναι προ των πυλών και οι επενδύσεις σύντομα θα δώσουν δουλειές και υψηλότερα εισοδήματα στους πολίτες; Μια νέα εποχή ευμάρειας αρχίζει; Δυστυχώς τίποτα απ’ όλα αυτά δεν ισχύει.

Κατά τα οκτώ μνημονιακά χρόνια επιβλήθηκαν από τους δανειστές τόσοι πολλοί φόροι και περιορίστηκαν τόσο δραστικά οι δαπάνες (μισθοί, συντάξεις κλπ) ώστε τελικά ο προϋπολογισμός να εμφανίσει ένα μικρό δημοσιονομικό πλεόνασμα (όχι πρωτογενές). Αυτό το δημοσιονομικό πλεόνασμα ήταν 1.830 εκατ. ευρώ (1% του ΑΕΠ) το 2018, 2.217 εκατ. (1,2% του ΑΕΠ) το 2019 και προβλέπεται να είναι 2.308 εκατ. (1,2% του ΑΕΠ) το 2020. Αυτά τα λεφτά μοίρασε παλαιότερα ο Α. Τσίπρας («13η σύνταξη», μείωση ΦΠΑ στην εστίαση και μερικά τυποποιημένα τρόφιμα κλπ) και αυτά μοιράζει σήμερα ο Κ. Μητσοτάκης (μείωση ΕΝΦΙΑ, κοινωνικό μέρισμα 700 ευρώ σε 300.000 νοικοκυριά – συνολικά 215 εκατ. κλπ.).

Το δημοσιονομικό πλεόνασμα είναι πραγματικό σε αντίθεση με το πρωτογενές αποτέλεσμα ( το ονομάζουν παραπλανητικά πλεόνασμα) στο οποίο δε συνυπολογίζεται η ανελαστική  δαπάνη για την πληρωμή των τόκων του δημόσιου χρέους. Για σύγκριση αναφέρεται ότι το πρωτογενές αποτέλεσμα ήταν 7.900 εκατ. (4,3% του ΑΕΠ) το 2018, 7.880 εκατ. (4,1% του ΑΕΠ) το 2019 και προβλέπεται να είναι 7.488 εκατ. (3,8% του ΑΕΠ) το 2020. Από τα ποσά αυτά πρέπει να αφαιρεθούν οι τόκοι του χρέους.

Το δημοσιονομικό πλεόνασμα οφείλεται κυρίως στο θετικό ισοζύγιο των ασφαλιστικών Ταμείων (ΟΚΑ) και δευτερευόντως σε αυτό των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ). Αντίθετα ο προϋπολογισμός της κεντρικής κυβέρνησης (Υπουργεία, Περιφερειακές Υπηρεσίες κλπ) εξακολουθεί να είναι ελλειμματικός (-6.365 το 2018, -2.129 το 2019 και -2.453 το 2020). Το δημοσιονομικό πλεόνασμα θα ήταν σημαντικά υψηλότερο αν είχαν επιμείνει οι δανειστές για την  περαιτέρω μείωση των συντάξεων από 1-1-19 και μείωση του αφορολογήτου από 1-1-20.

Τελικά, τα μνημόνια πέτυχαν να εξαλείψουν το δημοσιονομικό έλλειμμα με αντίτιμο τη βαθιά οικονομική ύφεση, την εκτόξευση της ανεργίας, την εκποίηση της δημόσιας και ιδιωτικής περιουσίας, την αύξηση του δημόσιου και ιδιωτικού χρέους, την ελληνική μετανάστευση και τη δημογραφική συρρίκνωση του πληθυσμού. Όλα αυτά ήταν αναγκαία γιατί το έλλειμμα, όπως και το χρέος, εκφράζονται σ’ ένα ξένο νόμισμα που δεν μπορεί να εκδώσει η κυβέρνηση, με συνέπεια να είναι αναγκασμένη ή να δανείζεται ή να εισπράττει περισσότερους φόρους ή να μειώνει τις δαπάνες ή να κάνει και τα τρία ταυτόχρονα. Η δυνατότητα που έχουν όλες οι χώρες με δικό τους εθνικό νόμισμα, δηλαδή, να εκδίδουν νέο χρήμα για την κάλυψη, ενός μέρους έστω, του ελλείμματος απαγορεύεται από το Ευρωσύστημα.

Η κυβέρνηση του Κ. Μητσοτάκη επιχειρεί να εφαρμόσει μια παραλλαγή της ιδέας «Helicopter Money» που είχε περιγράψει, από το 1969, ο νεοφιλελεύθερος αμερικανός οικονομολόγος Μίλτον Φρίντμαν. Σύμφωνα με τον Φρίντμαν η κεντρική τράπεζα μιας χώρας μπορεί να εκδώσει νέο χρήμα και στη συνέχεια η κυβέρνηση να το διανείμει απευθείας στα νοικοκυριά (χρήμα από ελικόπτερο – ουρανοκατέβατο). Αυτό θα είχε ως συνέπεια την αύξηση της καταναλωτικής ζήτησης που, θεωρητικά, θα ωθούσε την οικονομία σε ανάπτυξη.

Η ελληνική κυβέρνηση βεβαίως δεν έχει το δικαίωμα (το έχει παραχωρήσει στην ΕΚΤ από το 2002) να εκδώσει ευρώ, αλλά επιχειρεί να αυξήσει, εμμέσως, το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών μειώνοντας κάποιους φόρους και δίνοντας ορισμένα επιδόματα, πάντα μέσα στο περιορισμένο πλαίσιο που της επιτρέπει το όποιο δημοσιονομικό πλεόνασμα, το οποίο – και εδώ είναι η αντίφαση – προέρχεται από τη μείωση των εισοδημάτων και όχι από την αύξηση της παραγωγής.

Είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν μια τέτοια πολιτική, στην ελληνική πραγματικότητα, μπορεί να οδηγήσει σε οικονομική ανάπτυξη, γιατί η περιορισμένη αύξηση της καταναλωτικής ζήτησης θα κατευθυνθεί κυρίως στις εισαγωγές και όχι σε παραγωγικές επενδύσεις που θα αυξήσουν την εγχώρια προσφορά αγαθών. Μια τέτοια πολιτική ουσιαστικά «επιδοτεί» τους παραγωγούς άλλων χωρών που εξάγουν τα προϊόντα τους στην ελληνική αγορά.

Μια εθνικά επωφελής πολιτική θα ήταν να διοχετευθεί το δημοσιονομικό πλεόνασμα αποκλειστικά στη χρηματοδότηση παραγωγικών και μόνο επενδύσεων (όχι γενικά επενδύσεων παγίου κεφαλαίου) με στόχο την υποκατάσταση μέρους των εισαγωγών, την αύξηση των εξαγωγών, τη μείωση της ανεργίας και μέσω αυτών στη βελτίωση των εισοδημάτων.

Η αμφιλεγόμενη ιδέα του «Helicopter Money» έχει μια λογική βάση μόνο για μεγάλες οικονομίες (αμερικανική, γερμανική κλπ) που έχουν ανεπτυγμένους όλους σχεδόν τους παραγωγικούς κλάδους. Αντίθετα στην Ελλάδα, που πάνω από το 70% του ΑΕΠ προέρχεται από τις Υπηρεσίες, η παραλλαγή του «Helicopter Money» θα οδηγήσει σε οικονομικό φιάσκο. Αυτό όμως δεν ενδιαφέρει την κυβέρνηση. Θέλει να εμφανίσει μια μεγέθυνση του ΑΕΠ που θα προέρχεται από την κατανάλωση των νοικοκυριών, ώστε στη συνέχεια να διαπραγματευτεί με τους δανειστές μείωση του πρωτογενούς αποτελέσματος (3,5% του ΑΕΠ). Σ’ ένα υψηλότερο ΑΕΠ ένα ποσοστό 3% ή 2,8% θα αποδίδει περίπου το ίδιο ποσό για την πληρωμή των τόκων του χρέους. Έτσι οι επικυρίαρχοι δανειστές θα είναι ικανοποιημένοι.  

Στον προϋπολογισμό του 2020 προβλέπονται μειώσεις φόρων και παροχές ύψους 1.181 εκατ. ευρώ. Από το ποσό αυτό περίπου τα μισά (616 εκατ.) αφορούν τις επιχειρήσεις (μείωση φόρου εισοδήματος από 28% σε 24% και μείωση φορολογίας διανεμόμενων κερδών από 10% σε 5%). Το μέτρο αυτό είναι απόλυτα ανεπαρκές για να προκαλέσει αύξηση των επενδύσεων όταν γειτονικές χώρες έχουν πολύ χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές. Ένα ποσό 404 εκατ. αφορά τη μείωση της φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων (αρχικός συντελεστής 9%) και τη μείωση, από τον Ιούλιο του 2020, των ασφαλιστικών εισφορών κατά 1%. Τέλος ένα ποσόν 123 εκατ. αφορά το επίδομα των 2.000 ευρώ, σε δύο δόσεις, για κάθε παιδί που γεννιέται. Το επίδομα αυτό θα το παίρνουν και οι μετανάστες, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, ώστε οι γεννήσεις από αλλοδαπές μητέρες να αυξηθούν από το σημερινό 14% του συνόλου στο 20 ή 25%, προκειμένου η ελληνική κοινωνία να γίνει πολυπολιτισμική!

Επειδή όμως οι δανειστές που ελέγχουν τα δημοσιονομικά της χώρας δεν επιθυμούν επάνοδο σε δημοσιονομικά ελλείμματα, η κυβέρνηση της ΝΔ, στον προϋπολογισμό του 2020, επιχειρεί να εμφανίσει περιορισμό δαπανών και πρόσθετα έσοδα 1.189 εκατ. που θα εξισορροπούν τις φορολογικές απώλειες. Από το ποσό αυτό, 500 εκατ. ελπίζουν να προέλθουν από περιορισμό των δαπανών του κράτους. Ποιες άραγε δαπάνες θα περιοριστούν ακόμη περισσότερο; Οι αμυντικές περιορίστηκαν ήδη. Άλλα 557 εκατ. προβλέπεται να εισπραχθούν από την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, λόγω αύξησης των ηλεκτρονικών συναλλαγών στο 30% του εισοδήματος (το μέτρο θα είχε πιθανότητα επιτυχίας αν η υποχρέωση ανήρχετο στο 70-80%). Τέλος άλλα 142 εκατ. προβλέπεται να εισπραχθούν από τον «εξορθολογισμό» της αξίας των ακινήτων (αύξηση ΕΝΦΙΑ). Αυτό είναι το μόνο σίγουρο έσοδο.

Υ.Γ.  Οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού για το 2020 υπολογίζονται σε 57.163 εκατ. (δεν περιλαμβάνονται οι δαπάνες της Γενικής Κυβέρνησης, δηλαδή, ΝΠΔΔ και ΔΕΚΟ, ασφαλιστικά Ταμεία και Νοσοκομεία, Τοπική Αυτοδιοίκηση κλπ). Από αυτό το ποσό για την Εθνική Άμυνα προβλέπονται 3.397 εκατ., ποσό μειωμένο έναντι του 2019 (-141 εκατ.). Το κονδύλι αυτό αντιστοιχεί στο 5,94% των κρατικών δαπανών (έναντι 14,2% της Τουρκίας) και στο 1,72% του ΑΕΠ της Ελλάδας. Η κυβέρνηση του Κ. Μητσοτάκη ελπίζει ότι η επιθετικότητα της Τουρκίας δε θα ανατρέψει την προσωρινή «ευφορία» του «Helicopter Money» που καλλιεργεί. Αλλά ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν φαίνεται ότι έχει άλλα σχέδια.

Πηγή: greekattack