Δημ. Καφετζης^(*), 4 Ιανουαρίου 2021

Έφθασε και στην Ελλάδα το εμβόλιο κατά της COVID-19 και ξεκίνησε ήδη ο εμβολιασμός. Προτεραιότητές του εμβολιαστικού σχεδιασμού είναι τα άτομα που μάχονται στην πρώτη γραμμή κατά της πανδημίας, τα πλέον ευάλωτα άτομα, τα άτομα με τη μεγαλύτερη κοινωνική αλληλεπίδραση κ.ο.κ., με στόχο εκείνο το ποσοστό εμβολιασμένων ατόμων που θα μας επιτρέψει να μιλήσουμε για ανοσία του πληθυσμού και συνεπώς για αναγέννηση της κοινωνίας και αναθέρμανση της οικονομίας. Περιμένοντας τη σειρά μας, είτε σήμερα είναι αυτή είτε αύριο, καλό θα ήταν να γνωρίζουμε κάποια πράγματα, έτσι ώστε να ξέρουμε τι είναι αυτό που θα μπει στον οργανισμό μας και πώς θα βοηθήσει τη φυσική μας άμυνα ώστε να τα βγάλει πέρα με τον κορωνοϊό.

Εμβόλια mRNA

Τα εμβόλια των Pfizer και Moderna είναι εμβόλια «τεχνολογίας» mRNA. Στοχεύουν δηλαδή στο να δώσουν εντολή στα κύτταρά μας να φτιάξουν αυτά το εμβόλιο που θα μας προστατεύσει μέσω ενός μηχανισμού που είναι ο εξής: μόλις δεχτούν την εντολή τα κύτταρά μας θα παραγάγουν την S- πρωτεΐνη του ιού που αποτελεί το αντιγόνο (το ερέθισμα) εναντίον του οποίου στη συνέχεια τα Β-κύτταρα του οργανισμού μας θα φτιάξουν αντισώματα και θα ενεργοποιήσουν τα κυτταροτοξικά Τ-κύτταρα.

Τι είναι όμως το mRNA; Το mRNA είναι νουκλεϊνικό οξύ, ένας «εντολέας» που εισάγει την παραπάνω εντολή στον οργανισμό μας και την παραδίδει στα κύτταρά μας. Φανταστείτε το ως ένα «καλούπι» μέσα στο οποίο τα κύτταρά μας θα τοποθετήσουν τα κατάλληλα βιολογικά υλικά για να φτιάξουν το εκμαγείο του και, αμέσως μετά, αυτό το «καλούπι» θα καταστραφεί. Έτσι δεν θα υπάρξει περίπτωση να δώσει για δεύτερη φορά την ίδια εντολή ούτε και θα είναι δυνατόν να ενσωματωθεί σε οποιοδήποτε κύτταρο του οργανισμού μας, αφού δεν θα υπάρχει.

Για να λειτουργήσει αυτός ο μηχανισμός όμως, έπρεπε να ξεπεραστεί ένα πρόβλημα: το πρόβλημα του να μην αναγνωριστεί αυτό το mRNA από τα αμυντικά μας κύτταρα ως εισβολέας και καταστραφεί πριν φτάσει στα κύτταρά μας για να δώσει την εντολή που μεταφέρει. Η Pfizer προχώρησε στην εξής λύση: κάθε mRNA τοποθετείται σε ένα «περιτύλιγμα» από λιπίδια, ώστε να αποφευχθεί η αναγνώρισή του ως «εχθρού» και να φθάσει σώο στα κύτταρά μας.

Τα εμβόλια των AstraZeneka, CanSinoBio (κινέζικο) και Gamaleya (ρώσικο) δεν είχαν το παραπάνω πρόβλημα γιατί τοποθέτησαν την «εντολή», δηλαδή τον κώδικα παραγωγής της S-πρωτεΐνης του ιού σε κάποιο, διαφορετικό ανά εταιρεία, στέλεχος αδενοϊού (αδενοϊός μεταφορέας/adenovirus vector vaccine), που λειτουργεί ως μεταφορέας γονιδίου (RNA) με στόχο να φτάσει και να δοθεί στα κύτταρά μας η εντολή να φτιάξουν την S-πρωτεΐνη του ιού, εναντίον της οποίας στη συνέχεια θα φτιάξουν και αντισώματα.

Η επιλογή όμως αυτή έχει να αντιμετωπίσει ένα άλλο πρόβλημα: αν ο επιλεγμένος αδενοϊός είναι από τους συνήθεις που κυκλοφορούν, μπορεί να είναι «γνωστός» στον οργανισμό και να υπάρχουν ήδη αντισώματα γι΄αυτόν, αντισώματα που θα τον αναγνωρίσουν ως εχθρό και θα τον καταστρέψουν. Γι’ αυτό η μεν AstraZeneka χρησιμοποιεί στέλεχος αδενοϊού που απομόνωσε από χιμπατζή, ενώ οι άλλες εταιρείες χρησιμοποιούν στελέχη αδενοϊού πιο σπάνια από αυτά που συνήθως μας προσβάλλουν. Ανεξάρτητα όμως από τις παραπάνω διαφορές όλα τα εμβόλια που έχουν περιγραφεί μέχρι στιγμής στην πραγματικότητα δεν αποτελούν τυπικά ή κλασικά εμβόλια αλλά εντολές παραγωγής εμβολίου από τα ίδια τα κύτταρά μας.

Εμβόλια κλασικής εμβολιαστικής λογικής

Μια άλλη κατηγορία εμβολίων κατά του κορωνοϊού είναι τα εμβόλια της κλασικής εμβολιαστικής λογικής, δηλαδή τα αδρανοποιημένα ολοκυτταρικά. Ο μηχανισμός αυτών των εμβολίων είναι ο εξής: ο ιός αδρανοποιείται εργαστηριακά (καθίσταται ανίκανος να πολλαπλασιαστεί και να προκαλέσει νόσο, ουσιαστικά νεκρώνεται). Το μόνο που μπορεί πλέον να κάνει ο αδρανοποιημένος ιός όταν εισαχθεί στον οργανισμό είναι να διεγείρει τα Β-κύτταρα για να παραγάγουν αντισώματα που θα ενεργοποιήσουν την κυτταροτοξική δράση των Τ- κυττάρων. Στην περίπτωση επομένως αυτών των εμβολίων η «εντολή» είναι η εισαγωγή στον οργανισμό του αδρανοποιημένου στελέχους του ιού. Αυτή ήταν μέχρι πριν από λίγο καιρό η λογική όλων των παραγομένων εμβολίων, και αυτή τη λογική, την «πεπατημένη», ακολουθούν οι κινεζικές εταιρείες Sinovac και Sinopharm για να παράγουν τα εμβόλιά τους.

Πρωτεϊνικά εμβόλια

Μια επόμενη κατηγορία εμβολίων κατά του κορωνοϊού είναι τα πρωτεϊνικά εμβόλια. Πρόκειται επίσης για εμβόλια «κλασικής λογικής» των οποίων ο μηχανισμός είναι ο ίδιος με αυτών που περιγράφονται παραπάνω, μόνο που σε αυτά αντί για ολόκληρο τον ιό χρησιμοποιείται μόνο η πρωτεΐνη εναντίον της οποίας πρέπει να προκληθεί η παραγωγή αντισωμάτων, ενισχυμένη με την προσθήκη ανοσοενισχυτικού, έτσι ώστε να μπορεί να χορηγηθεί ως εμβόλιο. Σε αυτά τα εμβόλια έχουν προχωρήσει αρκετά οι Sanofi μαζί με την GSK και η Canadian Biotech Medicago με την GSK.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα εμβόλια mRNA και ιού-μεταφορέα δεν έχουν ξαναχρησιμοποιηθεί στο παρελθόν. Και παρόλο που θα περίμενε κανείς το αντίθετο, έχουν πολύ χαμηλό κόστος και είναι πολύ εύκολο να παραχθούν πολύ γρήγορα, δυνατότητα που τα καθιστά σχεδόν ιδανικά για αντιμετώπιση της πανδημίας, ενώ τα κλασικά εμβόλια βρίσκονται ακόμη σε προγενέστερα στάδια παραγωγής. Επιπλέον, στην μέχρι σήμερα πράξη δεν φαίνεται να υπάρχουν προβλήματα και, λογικά, δεν αναμένονται και στη συνέχεια.

Συνεπώς, θα πρέπει να εμβολιαστούμε με αυτά. Και όταν θα υπάρχουν πλέον και μεγαλύτερη εμπειρία για τα διαθέσιμα εμβόλια, και περισσότερη γνώση για τη διάρκεια της ανοσίας που προκαλούν, και άλλα νέα εμβόλια, τότε και μόνον τότε θα είναι ώρα για συζητήσεις του τύπου: «ποιο είναι το καλύτερο» και «με ποιο θα πορευτούμε».

(*) — Ομότιμος Καθηγητής Παιδιατρικής του ΕΚΠΑ,
Λοιμωξιολόγος και σύμβουλος της Διοίκησης του Metropolitan Hospital για το Παιδιατρικό Τμήμα

Πηγή: metropolitan-hospital.gr